In zijn boek Het ontstaan van de tijd beschrijft de Belgische natuurkundige Thomas Hertog hoe hij met topwetenschapper Stephen Hawking op het einde van diens leven nog naar een alternatieve theorie zocht voor het ontstaan van het universum. Die zoektocht verliep moeizaam, ook al omdat communiceren bijna niet meer mogelijk was. Toen Hertog hem eind jaren 90 leerde kennen, kon Hawking nog met een hand een spraakcomputer bedienen. Op het einde van zijn leven waren oogbewegingen zijn enige interactie met de buitenwereld. Hawking leed aan ALS, een spierziekte die langzaam zijn spieren verlamde.

Voor ALS-patiënten, maar ook bijvoorbeeld voor mensen met parkinson of met verlamde benen, is de wetenschap al decennia op zoek naar manieren om apparaten rechtstreeks aan het brein te koppelen. Die zouden dan impulsen van de hersenen omzetten in digitale signalen die externe apparaten aansturen. Brain-computer interface (BCI) is de officiële naam. Het gaat zowel om apparaatjes die je op het hoofd plaatst en die signalen capteren, als om sensoren die in de hersenen ingeplant worden en veel verfijndere signalen opvangen en versturen (‘invasieve’ BCI’s).

Meer dan sciencefiction

Dat klinkt als sciencefiction, en dat is geen toeval. De SF-boekenreeks The culture was voor Elon Musk de aanleiding om zich op de technologie te gooien. De ondernemer bracht in 2016 zeven wetenschappers en ingenieurs samen, maakte een budget van 100 miljoen dollar vrij en gaf hen de opdracht een ‘invasieve’ BCI te ontwerpen en die op de markt te brengen. Het bedrijf kreeg de naam Neuralink. De zeven wetenschappers werden er snel driehonderd, en andere financiële partijen staken het bedrijf nog eens 260 miljoen dollar toe.

De eerste missie was mensen die door een fysieke handicap moeilijk kunnen communiceren, de mogelijkheid geven om via een interne chip geavanceerde signalen naar een extern apparaat over te brengen. Dat is een pak moeilijker dan een BCI maken om verlamde benen te laten bewegen (zoals deze week bij een Nederlander werd gedemonstreerd). Het capteren van taal uit de hersenen vergt veel verfijndere technologie dan louter prikkels oppikken om een beenspier te laten bewegen.

Een andere uitdaging is dat de implantaten in de kwetsbare hersenen worden ingeplant. De veiligheidseisen voor chip en batterij (ter grootte van een muntstuk) zijn veel groter dan een externe BCI die op de hersenpan of naast het oor wordt aangebracht en makkelijk verwijderd kan worden. De hersens zijn ook een veel kwetsbare gebied dan bijvoorbeeld de zone rond het hart, waar een pacemaker aanbrengen een routineoperatie is geworden. Het inbrengen zelf is eveneens een uitdaging, Neuralink ontwierp daarvoor al een robot.

Van dieren naar mensen

Het bedrijf ging eerst aan de slag met varkens en apen – wat heel wat kritiek opleverde van dierenrechtenactivisten. Vorig jaar slaagde Neuralink erin een aap via een ­hersenchip een computermuis te laten aansturen.

De volgende stap was dus een test op mensen. Het FDA, het Amerikaanse controle-orgaan dat zijn zegen moet geven over alles wat met farma te maken heeft, wilde het licht niet meteen op groen zetten. Het had bedenkingen over de veiligheid van de technologie. Een eerste aanvraag werd afgewezen en Neuralink kreeg veel huiswerk mee.

Na het indienen van een tweede aanvraag liet het FDA deze week weten dat het met proeven op mensen mag starten. Die goedkeuring betekent nog niet dat Neuralink met zijn apparaten de markt op mag. Daarvoor moet het nog vele hordes met tests en goedkeuringen nemen, wat makkelijk nog jaren kan duren.

Maar er zit ook een gevaarlijke kant aan Neuralink. De missie van Musk gaat verder dan alleen mensen met ernstige handicaps een meer comfortabel leven te geven. Hij wil dat de chip op termijn ook informatie de andere richting kan uitsturen, bijvoorbeeld van een camera naar het brein.

Musk zei ook al dat hij toepassingen wil maken voor gezonde mensen en dat hij niet uitsluit ooit bij zichzelf een chip te laten inplanten om de hersenen beter te laten werken.

Lees ook