Toen Lolita in 1970 werd gevangen, was ze naar schatting vier jaar oud. Oorspronkelijk werd ze Tokitae gedoopt, wat ‘Heldere dag, mooie kleuren’ betekent in het Chinook. Ze werd gekocht door Seaquarium in Florida en uitgezet in een bad bij de mannetjesorka Hugo, die in dezelfde wateren was gevangen. Hugo haalde de wereldpers toen hij in 1980 overleed, nadat hij herhaaldelijk zijn hoofd tegen de glazen wand van het aquarium had geramd.

Lolita en soortgenoten leven in een bad dat amper groter is dan de meeste stedelijke zwembaden bij ons, 11 meter op 24, maar wel dieper, zes meter. Dat is klein, voor jagers die gemiddeld zeven meter lang worden. In 1995 zette Mike Lowry, de toenmalige gouverneur van Washington, de eerste fundraising op om de orka haar vrijheid terug te geven.

In 2003 verscheen de documentaire Lolita: slave to entertainment. Dierenbeschermers kregen versterking van de Lummi, oorspronkelijke bewoners van de staat Washington, die Lolita als een lid van hun gemeenschap beschouwen dat gevangen zit. Meer dan eens protesteerden zij met de Lolita-totempaal voor Seaquarium.

Eenzame orka

Niet alle wetenschappers geloven dat Lolita in het wild kan overleven. Zelfs Jim Irsay, de miljonair die de repatriëring zal helpen bekostigen, denkt dat Lolita het jagen is verleerd. De dolfijnenkenner Russ Rector waarschuwde voor een ander probleem: sinds Hugo in 1980 overleed, heeft Lolita nooit meer met een andere orka samengewoond. Orka’s zijn groepsdieren, die heel hun leven bij hun familie blijven. ‘Na zo lang in gevangenschap, is ze haar identiteit als orka kwijt’, zei Rector voor zijn dood in 2018.

En dan is er nog Lolita’s leeftijd. In het wild worden orka’s gemiddeld 50 jaar oud, al kunnen vrouwtjes 80 of 90 worden. Lolita is 57; na Corky, de vrouwtjesorka van Seaworld in San Diego, is ze de oudste orka in gevangenschap.

Er zijn al een paar orka’s weer uitgezet. Het bekendst is Keiko uit de film Free Willy. Keiko’s gevangenschap bezorgde hem duidelijk meer problemen en stress dan Lolita. Hij was te klein en te licht voor zijn leeftijd, en had voortdurend last van huidinfecties omdat het water van het aquarium in Mexico City te warm was voor een dier dat rond IJsland hoorde te leven.

In 1998 werd hij na net geen twintig jaar gevangenschap weer naar huis gebracht. Hij leefde drie jaar in een afgebakende zone, waar hij werd getraind om weer aan een leven in het wild te wennen. In 2002 werd hij in de open oceaan vrijgelaten. Hij zwom naar Noorwegen en trok zelfs een poos op met andere orka’s, maar raakte niet echt geïntegreerd in de familie. Hij overleed in 2003 aan een longontsteking. Naargelang de bron die je consulteert, was zijn vrijlating een mislukking, of een succes.

De heruitzetting van Lolita zal dus met argusogen worden gevolgd. Ze volgt eenzelfde plan als dat van Keiko. Lolita en twee dolfijnen uit het Seaquarium zullen over 18 tot 24 maanden met een Boeing 747 naar de Stille Oceaan worden overgebracht, waar ze, onder voortdurende observatie, weer zal leren om haar eigen voedsel te verzamelen, aan stromingen en temperatuurschommelingen te wennen. Met hopelijk een rustige oude dag in de oceaan als resultaat.

Lees ook