Greenpeace opgetogen met ‘monumentaal’ VN-akkoord over bescherming oceanen

‘Het schip heeft de wal bereikt’, sprak Rena Lee, voorzitter van de VN-conferentie over mariene biodiversiteit, afgelopen nacht opgelucht. Een dag na de gestelde deadline en na een heuse vergadermarathon hebben de Verenigde Naties in New York rond 21.30 uur plaatselijke tijd het High seas-akkoord gesloten, een internationaal verdrag ter berscherming van de oceanen. Het verdrag behelst maatregelen voor bijna twee derde van de open zee, het gebied buiten de kustwateren en economische zones. Tegen 2030 moet 30 procent van die open zee beschermd zijn zodat het mariene leven bewaard blijft en kan herstellen. In die beschermde gebieden zullen visserij, scheepvaart en diepzeemijnbouw gelimiteerd zijn.

   • Jagen op de schatten van de diepzee

Meer dan 70 procent van de aarde is bedekt met zeeën en oceanen. Twee derde daarvan valt buiten de wetgeving van de landen die aan al dat water grenzen. Er zijn wel de territoriale wateren (tot 12 zeemijl of 22,2 kilometer voor de kust) en de exclusieve economische zones (200 zeemijl of 370 km diep). Maar alles wat daarbuiten ligt, daar heeft niemand het voor het zeggen. Dat gegeven stamt nog uit de tijd dat het kleine Nederland een grote zeevarende natie wilde worden en er met succes voor ijverde die volle zee vrij te houden.

Maar vandaag wordt de bezorgdheid over die massa water steeds groter. Grote industriële vissersschepen hebben er vrij spel. Toezicht is er amper. Af en toe duiken verhalen op van overbevissing, zeg maar roofbouw, en van slavernij. ‘Het is op volle zee een beetje het Wilde Westen’, zegt Sophie Mirgaux, speciale gezant voor de oceanen van de Belgische federale overheid. Het jongste zorgenkind is de diepzeemijnbouw. Exploitatie heeft een grote impact op het zeeleven, waarvan nog veel onbekend terrein is voor de wetenschap. We dreigen kapot te maken wat we nog niet kennen, waarschuwen ecologen.

Duwtje in de rug door Montréal

De wereld was zich er al langer van bewust dat er iets moet gebeuren. De oceanen lijden onder de opwarming van de aarde en onder vervuiling. Hun biodiversiteit staat onder druk, onder meer door het feit dat ze voor miljarden mensen een voedselbron vormen.

Maar besprekingen over een betere bescherming van de oceanen sleepten al zeventien jaar aan. Nadat een vorige poging om tot een verdrag te komen in augustus 2022 op de valreep gestrand was, vergaderden bijna 170 landen de afgelopen twee weken opnieuw, in de hoofdzetel van de VN in New York.

Er was een extra stimulans om het deze keer tot een goed eind te brengen. Op een andere wereldtop, die over biodiversiteit in december in Montreal, was afgesproken dat 30 procent van het land en van de zee op de planeet beschermd zou worden tegen 2030. Met een verdrag over de oceanen kan daar eindelijk concreet werk van worden gemaakt. Vandaag is maar ongeveer 8 procent beschermd, zelfs maar 1,2 procent als je de kustwateren niet meetelt.

   • Opwarmende oceanen zetten turbo op klimaatrampen

Greenpeace is verheugd met het verdrag, en spreekt van een ‘historisch akkoord’, een ‘monumentale overwinning’ voor de bescherming van de oceanen, en een ‘belangrijk teken dat multilateralisme nog steeds werkt’, aldus de milieuorganisatie in een persbericht. Aan de andere kant vertoont de tekst nog ‘gebreken’, nuanceert Greenpeace. ‘Het is de taak van de regeringen om ervoor te zorgen dat het verdrag op een doeltreffende manier in de praktijk wordt gebracht.’

Greenpeace erkent de moeite die de verschillende landen hebben gedaan om tot een akkoord te komen. ‘Het is een teken dat in een verdeelde wereld de bescherming van natuur en mensen het kan winnen van geopolitiek’, zo zegt campagneleider Laura Meller.

De tekst van het verdrag zal nu worden vertaald en tijdens een komende zitting formeel worden aanvaard. Wat de concrete gevolgen zullen zijn van het verdrag moet de komende jaren duidelijk worden. De Europese Unie heeft alvast 40 miljard euro toegezegd als bijdrage voor de verdere afhandeling en implementatie van de overeenkomst.