Oorlog geeft boost aan import Russisch gas in Zeebrugge

Vanaf morgen komt in Europa geen Russische diesel meer binnen. Het is de volgende stap in een poging onafhankelijk te worden van Russische fossiele brandstoffen en de oorlogskas van het Kremlin niet verder te spijzen. Door de invasie in Oekraïne ontstond ook een energieoorlog tussen Rusland en het Westen. Dat joeg de energieprijzen de hoogte in, waarna we onze thermo­staten lager zetten.

In diezelfde periode beleefde de Fluxys-terminal voor vloeibaar gas (of lng, van liquefied natural gas) in Zeebrugge een enorme bloei. Het lng dat met de boot komt, vervangt het Russische gas dat via pijp­leidingen wordt getransporteerd. In de vijf opslagtanks die de gasnetbeheerder in Zeebrugge heeft staan, kwam lng uit Qatar, de VS en Rusland.

Vorig jaar kwam in ons land 28 procent méér Russisch lng binnen dan in 2021, berekende milieuorganisatie Greenpeace op basis van data van Eurostat. In absolute cijfers ging het om een stijging van 5,54 miljoen kubieke meter lng naar 7,08 miljoen. ‘Volgens gegevens van de Nationale Bank van België was de import van Russisch lng over een periode van zeven maanden (maart-oktober 2022) goed voor een waarde van 1,6 miljard euro’, stelt Greenpeace in een rapport.

‘Er is een embargo op Russische olie, maar gas blijft toegelaten. Dat is onhoudbaar. België en de EU moeten ook een embargo op Russisch gas instellen’ Mathieu Soete  Hoofd onderzoeken bij Greenpeace België

Zeker in de wintermaanden meert er minstens wekelijks een tanker met Russisch lng aan in Zeebrugge, om telkens zo’n 170.000 kubieke meter vloeibaar gas over te pompen. Afgelopen donderdag arriveerde­ de lng-tanker Nikolay Zubov er nog. Installaties van gasnetbeheerder Fluxys zetten een deel van dat lng weer om in gewoon­ gas, dat verder in Europa wordt verspreid: van al het Russische lng dat tussen januari en november­ vorig jaar binnenkwam in de EU, stroomde 40 procent binnen via Zeebrugge.

Winterroute

Dankzij die activiteiten is de haven uitgegroeid tot het alternatief voor de eerst afgesloten en intussen gesaboteerde­ Nord Stream-pijp­leidingen. Sinds de invoer van Russisch gas via die voordeur is stilgevallen, is het binnenkomen langs de achterdeur.

‘Er is een dubbele inconsistentie’, vindt Mathieu Soete, hoofd campagnes en onderzoeken bij Greenpeace België. ‘Ons land en de EU steunen de Oekraïense bevolking, maar de handel in Russische fossiele brandstoffen blijft een belangrijke bron van inkomsten voor het regime. Tegelijk is er een embargo op Russische olie en afgeleide producten, maar blijft het gas toegelaten. Dat is onhoudbaar. België en de EU moeten ook een embargo op Russisch gas instellen.’

‘Zolang Europa of België geen sancties oplegt, kan Fluxys onmogelijk buiten de wet treden en op eigen risico het contract verbreken’ Andries Gryffroy Voorzitter van Publigas

De positie van Zeebrugge in de wereld van het vloeibaar gas is een gevolg van de deal die Fluxys in april 2014 sloot met het Russische bedrijf Yamal LNG, gelegen aan gasvelden bij de Noordelijke IJszee. Yamal LNG is een onderdeel van Novatek, dat na Gazprom de grootste producent is van aardgas in Rusland.

In de overeenkomst met Fluxys staat dat Yamal gedurende twintig jaar vloeibaar gas overbrengt naar de Zeebrugse terminal van Fluxys. Elk jaar kan daar tot 8 miljoen ton worden overgepompt, het contract is 1 miljard euro waard. Om de samenwerking te smeren, bouwde Fluxys een nieuwe opslagtank in Zeebrugge met een capaciteit van 180.000 kubieke meter.

Het Russische lng dat daarin terechtkomt, dient zeker niet alleen om te voldoen aan Europese energiebehoeften. De haven van Zeebrugge is een cruciale tussenstop om vloeibaar gas vanuit het Siberische Yamal, via het Suezkanaal, naar het Verre Oosten te krijgen (zie kaart). In de winter is die route langer, maar praktischer, omdat ze makkelijker te bevaren is. De Amerikaanse denktank Institute for Energy Economic and Financial Analysis berekende dat 90 procent van alle lng die in 2021 langs Zeebrugge passeerde, werd door­gevoerd naar havens buiten ­Europa.

‘Financieel en juridisch moeras’

De lng-terminal draait goed, en dat stuwt de omzet van Fluxys mee omhoog. In de eerste helft van 2022 boekte het een nettoresultaat van ruim 41 miljoen euro. Wegens zijn activiteiten is de gasnetbeheerder een gereguleerd bedrijf. Meer inkomsten leiden daarom niet automatisch tot hogere winstuitkeringen voor de aandeelhouders, waarvan de gemeentelijke holding Publigas de belangrijkste is.

   • Intensieve lng-handel moet ook consument in de kaart spelen

Maar door die intense betrekkingen met Rusland ligt de Fluxys-terminal in Zeebrugge sinds de oorlog in Oekraïne onder het vergrootglas (DS 23 maart). Onlangs ging ook de onderzoekssite Apache in op de kwestie.

‘Onze terminal in Zeebrugge is wettelijk gestoeld op het principe van een openaccessfaciliteit. Dat betekent dat elk bedrijf dat geïnteresseerd is in de levering van vloeibaar gas, capaciteit kan reserveren op de terminal’, reageert Fluxys tegenover De Standaard. ‘We mogen niet discrimineren tussen klanten. De contractuele overeenkomsten met al die klanten, ook de Russische, moeten we naleven. Met een contractbreuk zouden we zelf buiten de wet treden.’

Die lijn bewandelt Fluxys al sinds het begin van de oorlog in Oekraïne. ‘Ik ben een bedrijfsleider, geen politicus’, verklaarde ceo Pascal De Buck vorig jaar in een interview met De Standaard. Via zijn hoofdaandeelhouder Publigas is Fluxys wel een sterk gepolitiseerd bedrijf. En die hoofdaandeel­houder sluit zich aan bij de pragmatische houding van Fluxys.

‘De oorlog in Oekraïne met zijn grote verwoestingen en menselijk leed is verschrikkelijk. Ieder slachtoffer is er een te veel’, reageert Andries Gryffroy, voorzitter van Publigas en Vlaams parlementslid voor de N-VA. ‘Wij hebben begrip voor alle opinies die ­geuit worden over Russische tankers die aanmeren in Zeebrugge. Maar een beslissing om de infra­structuur af te sluiten voor Russisch gas ligt bij de autoriteiten. Zolang Europa of België geen sancties oplegt, kan Fluxys onmogelijk buiten de wet treden en op eigen risico het contract verbreken. Dan komt het terecht in een financieel en juridisch­ moeras. Zo’n beslissing zou ook een onmiddellijke impact hebben op de energiebevoorrading van heel Europa.’

Uit Fluxys ontvangt Publigas jaarlijks zo’n 100 miljoen euro, dat dan verder wordt verdeeld onder de steden en gemeenten. Van die 100 miljoen is 20 procent afkomstig van de Fluxys-activiteiten in Zeebrugge. ‘Door de regulering van Fluxys heeft de toegenomen activiteit op de terminal geen impact­ op de winsten, of op wat Publigas­ daarvan ontvangt’, zegt Gryffroy nog.

‘Import vloeibaar gas stoot dubbele uit van transport via pijpleiding’

• Aardgas vloeibaar maken en dan transporteren is een CO₂-intensief proces. Het gas wordt eerst af­gekoeld tot -162 graden Celsius, waardoor het 600 keer minder volume inneemt. ‘Dat jaagt de CO₂-impact fors omhoog’, stelt Greenpeace. ‘Die stap is goed voor meer dan de helft van de totale CO₂-uitstoot van bron tot markt. In vergelijking met Russisch gas dat via de pijpleiding komt, leidt de gemiddelde Europese lng-import zelfs tot meer dan dubbel zoveel CO₂ van bron tot markt.’
• Bij de ­verwerking van fossiel gas lekt het broeikasgas ­methaan in de atmosfeer. Methaan draagt sterk bij tot de klimaatopwarming: over een periode­ van twintig jaar is het tachtig keer ‘krachtiger’ dan CO₂. ‘Het lek­percentage in de Russische aardgasketen wordt geschat op 5 tot 7 procent, waarmee de Russische gasvelden tot de vervuilendste ter wereld behoren’, staat in het rapport van Greenpeace.
• ‘Pijpleidinggas vervangen door lng is onverenigbaar met onze klimaatdoelen’, zegt Mathieu Soete van Greenpeace. ‘We moeten werk maken van een ­gefaseerde uitstap uit fossiel gas, ongeacht de herkomst, door massale investeringen in de iso­latie van gebouwen en een snellere uitrol van hernieuwbare energie.’
• ‘Onze lng-diensten bieden­ een onmiddellijk beschikbaar­ alternatief voor de scheepvaart en vrachtverkeer om af te stappen van brandstoffen met een hoge uitstoot’, reageert Fluxys.
• Publigas-voorzitter Gryffroy voegt daaraan toe: ‘Alle transportinfrastructuur die de laatste tien jaar werd gebouwd, is klaar om waterstof te vervoeren. We weten dat aardgas een eindig verhaal is en kijken naar ­alternatieven, zoals ­waterstof.’ (vhn)