Open VLD wil arbeidsbemiddeling naar gemeentes overhevelen: ‘De VDAB komt niet uit zijn kot’

Wat we zelf doen, doen we beter? Drie decennia nadat Vlaanderen de bevoegdheid arbeidsbemiddeling heeft gekregen, zet de Vlaamse regering het licht op groen om te onderzoeken of en hoe de VDAB kan gedecentraliseerd worden. Het is nog maar de start van het onderzoek, maar de intentie is duidelijk: Bart Somers (Open VLD), Vlaams minister voor Binnenlands Bestuur, vindt dat gemeentes beter geplaatst zijn om inactieven naar vacatures te begeleiden. De tewerkstellingsgraad in Vlaanderen ligt vandaag op 75,3 procent, terwijl de Vlaamse regering 80 procent had vooropgesteld.

‘De tewerkstellingsgraad in Vlaanderen moét omhoog’, aldus Somers. ‘Het is logisch dat we kijken naar onze buurlanden die het beter doen op dat vlak.’ De minister verwijst naar Nederland en Denemarken, die wel rond 80 procent uitkomen. Nederland haalt dit cijfer met veel meer deeltijds werkenden, maar volgens Somers is er meer aan de hand. ‘Nu al weten we dat zij hun arbeidsbemiddeling door lokale besturen laten uitvoeren, het niveau het dichtst bij de burgers. Zij kennen hun inwoners en het lokaal-regionale bedrijfsleven het best en zijn beter in staat om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen.’

Het idee voor decentralisatie kadert in de politiek van Somers om de gemeenten meer bevoegdheden en autonomie te geven. Daartoe moeten de gemeenten wel fuseren, want kleine gemeentes zijn te klein om arbeidsbemiddeling aan te kunnen. Het onderzoek moet leiden tot een concreet plan om de decentralisatie van arbeidsbemiddeling door te voeren na de verkiezingen van 2024.

Van deur tot deur

Voorlopig leeft het idee vooral in liberale kringen. Arthur Orlians, tot voor twee weken nog woordvoerder van Somers, is voorzitter van de sociale huisvestingsmaatschappij in Mechelen, waar hij vanaf maandag ook schepen wordt. Hij ziet de voordelen van de nabijheid bij de gemeentes, waar men inactieven korter op de huid kan zitten. ‘De VDAB komt niet uit zijn kot’, zegt Orlians. ‘Ze gaan niet naar de mensen.’

Daar geeft hij een concreet voorbeeld van. Sinds 1 januari moet elke sociale huurder zich inschrijven bij de VDAB. De VDAB verwacht dat zij uit eigen beweging de nodige stappen ondernemen, terwijl Orlians meent dat men veel proactiever moet zijn. ‘Aan het Oud Oefenplein in Mechelen wonen zo’n 1.000 sociale huurders. Je kunt hopen dat al die mensen afzonderlijk naar de VDAB gaan. Maar het zou toch veel efficiënter zijn als de VDAB zelf naar de sociale woonwijk komt, de mensen informeert en inschrijft? Maar dat weigert de VDAB. Het resultaat is dat de mensen niet op de hoogte zijn en ons bellen met heel veel vragen. En dat wij met sociaal assistenten zelf dan maar van deur tot deur gaan om het werk van de VDAB te doen.’

Die sociaal assistenten zijn veel beter geplaatst om inactieven aan te porren, meent Orlians. ‘De VDAB is een inschrijvingsmachine, geen tewerkstellingsmachine. VDAB werkt met werkzoekenden, maar dat is gemakkelijk vandaag, nu er zo veel vacatures zijn. De uitdaging is nu net om de inactieven te bereiken, de mensen die om allerlei redenen niet zelf naar werk zoeken. Die zal je nooit bereiken als je niet van deur tot deur gaat: dat moet fijnmazig en laagdrempelig. Bij de gemeentes weten we wie deze mensen zijn én weten we welke lokale bedrijven volk zoeken.’

Tanker voor andere oorlog

Het onderzoek wordt opgestart door de hele Vlaamse regering, maar er heerst toch meer terughoudendheid bij de minister die bevoegd is voor Werk, Jo Brouns (CD&V). Ook Brouns kaartte recent het probleem van inactieven aan, toen hij hen omschreef als ‘een groep werklozen die gewoon pijn heeft aan hun goesting’. Meer nog dan proberen hen te activeren, ziet de minister heil in arbeidsmigratie: het begeleiden van werkzoekenden uit Brussel en Wallonië naar de vele vacatures in Vlaanderen.

Breed gedeeld in regeringskringen is alvast het ongenoegen over de efficiëntie van de VDAB,, die 1 miljard euro krijgt en 5.000 ambtenaren ter beschikking heeft. ‘Het is een tanker die is uitgerust voor een andere oorlog’, zegt Bram Bombeek, woordvoerder van Brouns. ‘De VDAB is niet uitgerust voor de uitdaging van vandaag’, zegt hij. Toch is hier minder enthousiasme voor decentralisatie van arbeidsbemiddeling. ‘De CD&V is niet tegen decentralisatie, integendeel. Het idee charmeert, maar doen alsof dit alles oplost, is niet realistisch.’

Dat Somers de decentralisatie koppelt aan fusies van gemeentes, ligt voor CD&V ook moeilijker: de partij verzet zich tegen verplichte gemeentefusies, waar Somers voor pleit. ‘Zoveel fusies heeft Somers nog niet gerealiseerd’, aldus Bombeek.