Boze Bolsonarofans doen bestorming van Capitool over in Brasilia

In wat meteen aan de bestorming van het Amerikaanse Capitool op 6 januari 2021 deed denken, ­hebben fans van de radicaal-rechtse ex-president Jair Bolsonaro ­zondag het Plein van de Drie Machten in Brasilia ingenomen. Dat is de enorme esplanade in de architecturaal beroemde ‘moderne hoofdstad’ Brasilia, waar de ­belangrijkste regeringsgebouwen gevestigd zijn. ‘We zijn getuige van een aanval door terroristen’, meldde nieuwsanker Erick Bang op ­GloboNews zodra de eerste ­beelden van de aanval beschikbaar waren.

Duizenden Bolsonarofans in de geel-groene kleuren van de Braziliaanse vlag (door de bolsonaristen gerecupereerd voor hun beweging) doorbraken de omheining naar de esplanade, en ook een politie­cordon. Ze namen de grasvelden in rond het Nationaal Congres, het presidentieel paleis Planalto en het Hooggerechtshof. Ze verschenen op de daken en sloegen ramen kapot om toegang te verkrijgen tot de gebouwen. De oproerpolitie ­zette traangas in, maar kreeg het verzet niet onder controle. De indruk ontstond ook dat bij de politie weinig enthousiasme leefde om de oproerkraaiers tegen te houden. Bolsonaro heeft altijd een trouwe aanhang gehad bij politie en leger. President Luiz Inácio ‘Lula’ da ­Silva haalde ’s avonds flink uit naar de politie: ‘Ze deden niets, ze lieten die barbaren gewoon binnen.’

Van paard geslagen

Politiemensen die wel de orde ­probeerden te handhaven, werden zwaar aangepakt. Op Twitter ­verschenen beelden van een bereden politieman die door betogers met stokken van zijn paard geslagen werd. Wat vervolgens met de man gebeurde, is niet te zien.

Bij de bestorming van het Capitool op 6 januari werd zwaar ­geweld gebruikt en lieten uiteindelijk zeven mensen rechtstreeks of onrechtstreeks het leven. Of er ook in Brasilia slachtoffers zijn gevallen, is nog onduidelijk.

Alle congresleden van het Braziliaanse Huis van Afgevaardigden en de Senaat werden samengebracht in één ­gebouw om hen beter te kunnen beschermen. Ondertussen bereikten relschoppers de zittingzaal van de Senaat en richtten er vernielingen aan. Ze sprongen er op stoelen en banken.

In het Hooggerechtsgebouw en het presidentiële paleis was niemand aanwezig. De rechters waren niet in zitting en president Lula da Silva was één week na zijn inauguratie op officieel bezoek in zijn thuisstaat São Paulo.

Hooggerechtshof geviseerd

En dat is maar goed ook, want de belagers drongen het paleis binnen en hielden er lelijk huis in de fraaiste kamers, waar ze documenten in het rond strooiden en meubels vernielden.

Net als bij de invasie van het ­Capitool in 2021, postten de rebellerende bezetters zelf beelden op hun sociale media. Commentatoren tweetten boodschappen zoals ‘Brazilië heeft nu zijn eigen Capitool-dag’ en ‘Onze instellingen aangevallen door terroristen’.

Maar net als in Washington in 2021 zien de bestormers dat duidelijk ­anders. ‘We moeten de orde ­herstellen na deze vervalste verkiezing. Ik ben hier voor de geschiedenis, voor mijn dochters’, zei Lima, een 27-jarige vrouw tegen een ­reporter van het persbureau AFP.

In het Hooggerechtshof werden veel vensters ingeslagen en de ­bestormers gooiden stoelen naar buiten. Het Hof is onpopulair bij aanhangers van Bolsonaro, omdat het waakte over een correcte machtsoverdracht en de oproepen voor een militaire coup de kop hielp in te drukken. Ook de kans dat Bolsonaro zelf en zijn van zware corruptie beschuldigde zonen in het vizier van het gerecht komen, maakt de hoge rechters kop van Jut bij bolsonaristen.

De orde was zondagavond nog lang niet hersteld toen de president aankondigde dat de Nationale Garde naar het centrum van ­Brasilia werd gestuurd om een avondklok van 24 uur in te stellen. Volgens de Braziliaanse media hebben de veiligheidstroepen na enkele uren de situatie onder controle gekregen. Speciale eenheden van de militaire politie en de presidentiële garde hebben de gebouwen ontruimd, zo meldt ook het staatsagentschap Agencia Brasil. Een driehonderdtal mensen is volgens de politie opgepakt.

Een woedende Lula noemde de relschoppers ‘fanatieke fascisten’. ‘Dit is een zwarte dag in de geschiedenis van ons land’, zei hij, ‘en de daders zullen allemaal opgespoord en berecht worden’. Volgens The Guardian zijn er al 150 mensen opgepakt. Ook zondagavond beval het parket alvast de aanhouding van Anderson Torres, oud-minister van Justitie onder Bolsonaro en nu verantwoordelijk voor de beveiliging van Brasilia.

Trouw aan Bolsonaro

Onduidelijk is of Bolsonaro persoonlijk betrokken is bij de organisatie van de gewelddadige actie. De oud-militair werd vanwege zijn rechts-populistische politiek en zijn dramatische laksheid in de aanpak van de coronapandemie vaak ‘de Donald Trump van de tropen’ genoemd. In de aanloop naar de presidentsverkiezingen in oktober verspreidde hij net als Trump vooraf het gerucht dat als hij niet herverkozen zou worden dat alleen aan grootschalige fraude kon liggen. Net als Trumpfans in de VS ­geloofden ook Bolsonarofans dat ­verhaal, al waren er absoluut geen aanwijzingen van fraude.

In tegenstelling tot Trump leek Bolsonaro na de nederlaag zijn strijdlust verloren te hebben. Bolsonaro zou depressief zijn. Hij nam de wijk naar Florida en stuurde zijn kat naar de inauguratie van zijn opvolger, de herverkozen oud-president Lula da Silva.

Bolsonaro’s fans maakten de voorbije weken echter met demonstraties duidelijk dat ze nog steeds niet geloven dat hun favoriet eerlijk de verkiezingen verloren heeft.

Hardliners verzamelden zich in kampen in het hele land, vaak in de buurt van militaire kazernes. De bolsonaristen scandeerden er leuzen voor hun held en riepen op tot een militaire coup om Bolsonaro te weer aan te stellen als president.

De bestorming kwam dan ook niet als een donderslag bij heldere hemel, maar de omvang van de actie heeft de ordediensten niettemin verrast.

Steun van wereldleiders

Lula zei vorige week bij zijn eedaflegging dat zijn eerste taak is ‘dit land in puin opnieuw op te bouwen’. Maar omdat er op de dag van de inauguratie geen onregelmatigheden plaatsvonden, leek het ­verzet tegen de machtsoverdracht gebroken. Zondag bleek dat de ordediensten de hardnekkigheid van dat verzet onderschat hebben.

Verschillende wereldleiders, van de Spaanse premier Pedro Sánchez tot de Chileense president Gabriel Boric spraken meteen hun steun uit voor president Lula en voor de democratie.