Dit is geen podcast over Jef of Samira

‘Waar lig jij wakker van?’ Dat vroeg adjunct­-hoofdredacteur Lieven Sioen halverwege dit jaar aan ons en enkele andere jonge collega’s, in zijn zoektocht naar nieuwe onderwerpen. Van de nakende geboorte van mijn eerste kind, zei ik, en van de vraag welke impact die zou gaan hebben op de rest van mijn leven. Wat ik zou moeten opgeven om een goede­ ouder te zijn.

En ook bij Samira borrelde het antwoord spontaan op. Waarvan ze wakker lag? ‘Heel simpel’, zei ze. ‘Wat is thuis zijn?’ Ze legde Lieven uit dat die vraag altijd sluimerde in haar hoofd, als gevolg­ van haar migratieachtergrond. ‘Omdat we steeds vaker tussen verschillende werelden navigeren, door de manier waarop onze maatschappijen evolueren, ben ik wel benieuwd hoe anderen naar “thuis zijn” kijken’, zei ze.

Lieven reageerde tweemaal enthousiast. Zelf bleven Samira en ik met een dubbel gevoel achter. Samira vroeg zich af of het wel een gepast moment was om met zo’n persoonlijke vraag aan de slag te gaan. ‘Ik was nog geen jaar aan het werk als redacteur. Ik vond het geweldig­ dat ik mij in dit thema mocht verdiepen, maar moest nog zo veel leren over het vak. Daarnaast is “thuis” zo’n filosofisch, subjectief begrip. Zou ik daar wel iets concreet mee kunnen? En wat als helemaal niemand daarmee bezig­ is?’

‘Wat zouden “de mensen” ervan denken dat ik het intieme moment waarop mijn ouders onze zoon voor het eerst zagen, met iedereen deelde?’ Jef Poppelmonde

Zelf voelde ik al terwijl ik wegwandelde spijt over wat ik net had voorgesteld. Ik ben geen journalist geworden om met mijn eigen bezorgdheden en emoties in het midden van de belangstelling te gaan staan, en ik was bang dat precies dat nu zou moeten gebeuren. Zes maanden later stond een foto van ons en drie collega’s prominent bovenaan de voorpagina van de weekendkrant.

Plots protagonist

In de periode daartussen zochten we naar een evenwicht. Samira samen met collega Fien Dillen en ik met Karlien Beckers. Want hoeveel van onszelf hadden de verhalen nodig om menselijk en herkenbaar te zijn, zonder te particulier en daardoor onherkenbaarder te worden­?

Het idee om behalve mijn vriendin en wat vrienden ook mijn ouders erbij te betrekken, werd van de hand gedaan. Onze zoektocht was de rode draad door het verhaal, maar – zoals ons bij de aanvang­ van het project op het hart was gedrukt­ – dit werd geen podcast over Jef of Samira.

‘Als journalist ben je gewend aan afstand. Maar praten over “thuis zijn” vereiste dat ik naar de essentie van mijzelf dook’ Samira Ataei

De voor De Standaard uitzonderlijk persoonlijke inslag was geen doel op zich, maar een methode om onder­werpen die niet nieuw zijn op een frisse en originele manier te benaderen, zegt Lieven Sioen. ‘Wat geef ik op voor mijn kind? Wat is thuis zijn? Hoe veilig is de nacht? We hadden ook een interviewreeks over die vragen kunnen maken, met experts en ervaringsdeskundigen. Maar zo riskeerden we te vervallen in stukken die al vaak gemaakt zijn. We voelden dat we die heel persoonlijke vragen aan een persoonlijke zoektocht moesten ophangen.’

Een podcast bleek bij uitstek het genre om zo’n verhaal te brengen, omdat­ het meer nog dan papier ruimte biedt aan subjectiviteit, nuance, twijfel en kwetsbaarheid. Zelfs de beste pennen op de redactie laten zich weleens ontvallen dat ze in een podcast hun verhaal nog helderder verteld krijgen. En toen Jolien Roets en Hakim Chatar – die in mijn podcast vertellen over de opvoeding van hun zoon Idris – de nochtans letterlijke neerslag van ons gesprek op krantenpapier zagen staan, kwam die ‘echt hard over’. ‘Ik moet zelfs een beetje­ wenen’, mailde Jolien. Het koppel vreesde de reacties die hun getuigenis zou opleveren.

Het is een angst die wij met het maken van deze podcast voor het eerst ook zelf konden ervaren. Want wat zouden ‘de mensen’ ervan denken dat ik het intieme­ moment waarop mijn ouders onze zoon voor het eerst zagen, zomaar met iedereen deelde? Welke indruk zouden­ ‘de mensen’ krijgen wanneer iemand­ van kleur wil ontleden wat ‘thuis zijn’ voor haar betekent? ‘Zullen ze de boodschap wel begrijpen?’, vroeg Samira zich af.

‘Een podcast maken als schrijvende journalist is één ding’, zegt Samira. ‘Een podcast maken waarin je tegelijk de protagonist­ van het verhaal bent, is een volledig ander gegeven. Als journalist ben je gewend aan afstand. Die houdt je scherp en kritisch, en schept comfort. Als journalist ben je een observeerder, iemand die over de muur heen naar de wereld kijkt, en er soms eens over kruipt om iets volledig uit te spitten. Hier lag de onderzoeksvraag zo dicht op onze huid. In mijn geval vereist praten over “thuis zijn” dat ik naar de essentie van mijzelf duik. Want als ik de afstand niet op zijn minst zou verkleinen, dreigde­ het verhaal zijn doel voorbij te schieten.’

Moeilijk genre

Misschien wel meer nog dan de zoektocht naar welke ouder ik wilde zijn, en naar wat het voor Samira betekent om thuis te zijn, hield die andere zoektocht ons de voorbije zes maanden wakker: die naar de gulden middenweg tussen journalist en personage zijn, tussen een persoonlijk en bij momenten intiem verhaal vertellen, zonder te veel uit onze rol te stappen.

Dat zoeken bracht veel respect voor de vele mensen die zich elke dag opnieuw kwetsbaar opstellen, door in de krant hun verhalen te vertellen. Maar journalisten die dat doen, zoals in Klaarwakker, zullen lezers op de pagina’s toch niet gauw tegenkomen, zegt Sioen. ‘Journalistiek waarin de journalist zijn eigen verhaal inschrijft, blijft een moeilijk genre waar we zuinig op moeten zijn. We mogen niet uit onze rol vallen. Wij schrijven over de wereld, niet over onszelf.’