Commissie onder druk om niet te zacht te zijn voor Orban

Het gebeurt niet elke dag dat Viktor Orban zich gedraagt als een lammetje tegenover de Commissie, die hij graag voorstelt als een stelletje hardvochtige bureaucraten die de lidstaten allerlei vervelende maatregelen opleggen. Toch heeft zijn Hongaarse regering de jongste weken 17 maatregelen door het parlement gejaagd ‘op vraag van Brussel’. Het gaat onder meer om de oprichting van een taskforce die de corruptie moet bestrijden en een aanpassing van de regels inzake openbare aanbestedingen. Orban hoopt zo te voorkomen dat cohesiefondsen ter waarde van 7,5 miljard voor zijn land bevroren blijven.

   • Brussel schort 7,5 miljard subsidies van Hongarije op

De Commissie activeerde in april – vanwege de corruptie in Hongarije – voor de allereerste keer het nieuwe mechanisme dat moet beletten dat schendingen van de rechtsstaat in een land negatieve gevolgen hebben voor het goede financiële beheer van de Europese begroting. In een tweede stap stelde ze op 18 september voor om 7,5 miljard te bevriezen. De regering-Orban kreeg tot 19 november de tijd om ‘remediërende maatregelen’ in wetteksten te gieten en ook uit te voeren.

Het is nu aan de Commissie om de Hongaarse inspanningen te evalueren en een voorstel te doen aan de ministers van Financiën van de 27 lidstaten, die op 6 december dat voorstel al dan niet moeten overnemen. Aanvankelijk zou ze dinsdag de knoop doorhakken, maar dat wordt wellicht met een week verschoven.

Geen risico nemen

Enkele lidstaten vrezen dat de Commissie Orban iets te makkelijk zal laten wegkomen met de voorgestelde maatregelen. België, Nederland, Luxemburg en Ierland oefenden een maand geleden al subtiele druk uit op de Commissie om een grondige en alomvattende evaluatie te maken.

Niemand ontkent dat de 17 maatregelen ‘significant’ zijn, klinkt het. Maar het is nog heel vroeg dag om nu al te kunnen zeggen dat de voorgestelde maatregelen ook uitgevoerd zullen worden. Als het risico op misbruik van Europees geld blijft bestaan, moet de Commissie streng zijn en dat ook meenemen in haar evaluatie, vinden zij. De vier krijgen steun van Duitsland, Frankrijk en Denemarken – ‘toch niet de kleinste landen’, is te horen.

Met hun druk willen die landen beletten dat Commissievoorzitter Ursula von der Leyen er zich snel van afmaakt en de hete aardappel doorschuift naar de lidstaten. Iemand als de Nederlandse minister-president Mark Rutte kan zich politiek niet veroorloven dat er geld gaat naar Hongarije zonder sluitende garanties dat de entourage en familie van Orban er niet van zullen profiteren.

‘Historische vergissing’

Ook het Europees Parlement roert zich. ‘Hongarije zet stappen in de goede richting’, zegt het Finse Europarlementslid Petri Sarvamaa die de onderhandelingen over het dossier voerde. ‘Maar het is onmogelijk om nu al te besluiten dat er geen risico meer is voor de Europese begroting.’

Uit een analyse van hem en enkele collega’s blijkt dat amper twee van de 17 maatregelen ‘adequaat’ zijn en dat er nog maar drie uitgevoerd zijn. Volgens het Duitse Europarlementslid Daniel Freund ‘vergeet de Commissie te kijken naar cruciale onderdelen van de rechtsstaat, zoals de onafhankelijkheid van openbare aanklagers en beroepsrechters’ in Hongarije.

‘Als de Commissie de komende dagen beslist om de bevriezing van alle fondsen voor Hongarije op te heffen, zou dat een historische vergissing zijn. Nu is het kwestie om het mechanisme de vuurproef te doen doorstaan’, zegt Tom Vandenkendelaere (CD&V).

Tijd dringt voor herstelplan

Bovendien moet de Commissie binnenkort ook beslissen of het groen licht geeft aan het covid-herstelplan voor Hongarije, dat nog eens goed is voor 5,8 miljard euro subsidies. Het Hongaarse plan voor de besteding van het geld is nog altijd niet goedgekeurd, omdat de regering-Orban onvoldoende maatregelen nam om de corruptie te bestrijden en via hervormingen de politieke greep op justitie te verminderen. Hoewel het om twee verschillende verordeningen en onderhandelingen gaat, komen ze onvermijdelijk samen.

Wellicht zal de Commissie kiezen voor wat ze eerder met Polen deed: het licht principieel op groen zetten voor het plan op papier, maar het geld niet overmaken aan de Hongaarse schatkist zolang de regering-Orban de zogenaamde ‘mijlpalen’ niet uitvoert. Ook dat is niet naar de zin van het Europees Parlement. Maar als het Hongaarse plan niet voor eind dit jaar is goedgekeurd, is Boedapest die miljarden definitief kwijt.

De vraag is dus hoe hard de Commissie en de lidstaten het spel de komende weken zullen durven te spelen tegen Orban. Door de economische moeilijkheden waarin het land verkeert, heeft de Hongaarse premier de Europese middelen broodnodig. Maar Hongarije kan ook druk zetten door andere dossiers te blokkeren, zoals het doet met de minimumbelasting voor multinationals en het voorstel om Oekraïne in 2023 18 miljard euro financiële steun te geven via leningen.