Bestemming maan: eerste Artemismissie eindelijk onderweg

De onbemande Orioncapsule, die zich helemaal bovenaan de bijna honderd meter hoge SLS-raket bevindt, zal 26 dagen onderweg zijn. De capsule zet koers naar de maan, draait daar een paar rondjes en keert dan terug. Op 11 december zou ze in de Stille Oceaan moeten neerplonzen.

Dit is de eerste missie van het internationale, door de Amerikanen geleide Artemisprogramma. Ten vroegste in 2025 wil het weer mensen op de maan zetten en er op termijn een vorm van permanente aanwezigheid uitbouwen. Tijdens deze missie wordt de Orioncapsule uitvoerig getest, van lancering tot terugkeer, geheel onbemand – al reizen er wel een paar paspoppen met astronautenpakken en vooral veel meetsensoren mee. In 2024 staat met de tweede Artemismissie een bemande reis naar de maan gepland (zonder er evenwel te landen). Voor een maanlanding is het dus nog minstens een jaar langer wachten, op de missie Artemis 3.

De lancering van Artemis 1 had, zoals bekend, heel wat voeten in de aarde. De eerste lanceerpoging was al gepland op 29 augustus. Als die zou zijn doorgegaan, had de missie er nu al opgezeten. Op 10 oktober zou de Orioncapsule dan zijn neergekomen in de Stille Oceaan. De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie Nasa zou dan samen met haar internationale partners (zoals de ESA) nu al volop bezig zijn geweest met de evaluatie ervan, in aanloop naar de latere bemande missies.

Waterstoflek

Maar zo is het dus niet gegaan. In aanloop naar 29 augustus, tijdens het voltanken van de SLS-raket, had een sensor immers aangegeven dat een van de vier hoofdmotoren niet voldoende was gekoeld. De temperatuur in deze raketmotoren moet extreem laag zijn voor de injectie van vloeibare waterstof en zuurstof – het belangrijkste brandstofmengsel van de raket. Maar achteraf kwam uit dat de sensor fout had gemeten.

Een paar dagen later, in aanloop naar een tweede lanceerpoging, bleek er dan weer waterstof weg te lekken uit de centrale tank van de raket, te herkennen aan zijn oranje kleur. Toen dat euvel was verholpen en er zich op 24 september een nieuw lanceervenster aandiende – een tijdvenster waarin de aarde, de maan en de zon (voor de zonnepanelen van de Orioncapsule) in een geschikte positie tot elkaar staan – strooide orkaan Ian roet in het eten. Het hele gevaarte moest zelfs in een veilige hangar worden gerold. Om er pas begin deze maand weer uit te komen. Er werd een nieuwe lanceerdatum geprikt: maandag 14 november. Maar dat was dan weer buiten tropische storm Nicole gerekend. Voor wie het vergeten was: het is momenteel orkaanseizoen in Florida, waar Cape Canaveral ligt, de lanceerbasis van de Nasa. En voor wie de tel is kwijtgeraakt: het was al voor de vierde keer dat de lancering moest worden uitgesteld.

Lancering bij nacht

En dus zaten we vanochtend aan poging nummer vijf. En daar zal het dus bij blijven, dankzij de gunstige weersomstandigheden en het uitblijven van mankementen. Om zeven uur Belgische tijd opende zich een lanceervenster, dat zich twee uur later weer sloot. Uiteindelijk ging de SLS-raket om 7.48 uur de lucht in. Omdat het in Florida zes uur vroeger is, vond de lancering dus plaats bij nacht. Maar zoals de beelden tonen, belette dit het zicht niet: als een omgekeerde brandende toorts verspreidde de SLS-raket voldoende licht om het spektakel te kunnen gadeslaan.

De Nasa-ingenieurs die de lancering in goede banen moesten leiden, zullen ongetwijfeld opgelucht zijn. Even was er nog de vrees dat de stormschade opgelopen tijdens de doorkomst van Nicole ook deze lanceerpoging zou hypothekeren. Door de blootstelling aan regen en wind op het lanceerplatform was er bovenaan de Orioncapsule een drie meter lange reep isolatiemateriaal losgekomen. Stukken daarvan zouden tijdens de vlucht kunnen afbreken en inslaan elders op de raket. De ingenieurs achtten het risico op ernstige schade echter klein, al hadden ze het voor alle zekerheid wel heel grondig geanalyseerd. Want loskomend isolatiemateriaal doet meteen denken aan de ramp met de Columbia in 2003, waarbij zeven astronauten omkwamen. Tijdens de lancering had een losgekomen stuk isolatie toen de vleugel van de bemande spaceshuttle fataal beschadigd, waarna die bij de terugkeer in de atmosfeer uit elkaar viel.

Uitstel is van alle tijden

Het vele uitstel was koren op de molen van de critici van het Space Launch System, zoals het SLS voluit heet. Die hekelden vooral de inefficiënte en dure ontwikkeling ervan (meer dan twintig miljard dollar in totaal). Maar de vertraging van tweeënhalve maand zal nu allicht snel worden vergeten. Want uiteindelijk hoort uitstel er gewoon bij. ‘Vergeet niet dat het hier om de maidentrip van een nieuw lanceersysteem ging, een echte testmissie dus’, zegt Dirk Vandepitte, professor lucht- en ruimtevaarttechnologie aan de KU Leuven. ‘En ook al zijn er verschillende onderdelen gerecupereerd van vroegere spaceshuttles, zoals de hoofdmotoren en de zijdelingse boosters, het geheel is wel nieuw.’ Uitgestelde lanceringen zijn volgens Vandepitte trouwens van alle tijden. Het herhaalde uitstel van de eerste Artemismissie ziet hij dan ook niet als een teken van zwakte.

Maar zijn die orkanen en stormen niet te vermijden door te lanceren vanuit oorden met wat mildere weersomstandigheden? Stormweer veroorzaakt doorgaans weinig hinder, aldus Vandepitte, op wat uitstel na dan. Het doet weinig afbreuk aan de voordelen van een lanceerbasis in Florida, met name de locatie aan de kust in het zuidoosten van de Verenigde Staten. ‘Hoe dichter je bij de evenaar lanceert, hoe breder de keuze aan banen die je efficiënt kan bereiken. De oostelijke lanceerrichting laat dan weer toe om de omwenteling van de aarde nuttig te gebruiken (die geeft een extra zetje, red.). En een vertrek vanaf de kustlijn maakt dat uitgebrande rakettrappen in de oceaan terechtkomen en niet op land.’