Podcasttips | Kan een curator de omerta van de kunstwereld doorbreken?

Het zijn barre tijden. Gelukkig is er Wouter Deprez om ons met een glimlach door de winter te loodsen. In zijn luistercolumn laat hij je kennismaken met een nieuw vocabularium dat ongetwijfeld nog van pas zal komen. Zet u schrap voor aircomigratie, paneelspijt, douchecheques en andere vondsten.

Beluister de column van Wouter Deprez >

DS Vandaag polste dan weer bij journalist Sylvie Van Ginneken wat er beweegt in Rusland. Tienduizenden Russen ontvluchten het land en overal klinkt er protest. Is dit het begin van een verzetsbeweging? Van Ginneken heeft zelf in Rusland gewoond en heeft er nog vrienden.

Beluister DS Vandaag >

1. ‘Death of an artist’ doorbreekt de omerta rond Ana Mendieta

Ik was erg benieuwd naar Death of an artist, een podcast over de dood van kunstenaar Ana Mendieta. Haar levensverhaal is een explosieve cocktail van feministische vraagstukken en het zou verteld worden door curator Helen Molesworth, een insider van de New Yorkse kunstwereld. Dat is cruciaal, want tot op vandaag houden de galeries en musea van Soho de lippen stijf op elkaar als het over haar levenseinde gaat. Dat heeft alles te maken met haar weduwnaar, Carl Andre.

Dat ‘t kan verkeren en toch ook weer niet, leer je uit hun verhaal. In de jaren 70 stond Carl Andre, peetvader van het minimalisme, aan de top van de kunstwereld. Kunst draaide om ideeën en stond los van de persoon. Het feministische, natuurbewuste werk van zijn vrouw paste niet in dat plaatje. Naar verluidt hadden ze op een avond in 1985 ruzie over het verschil in hun succes, waarna Ana Mendieta van 34 hoog uit het raam viel. Wat er zich precies heeft afgespeeld, weet alleen Andre. Hij beweert dat zijn vrouw zelfmoord pleegde. In het proces dat erop volgde, werd hij vrijgesproken, maar zijn aandeel blijft verdacht.

Als het over succes gaat, lijken de rollen vandaag wel omgedraaid. Waar het cerebrale oeuvre van Carl Andre nu afstandelijk en machistisch overkomt, doorklieft Mendieta de tijdsgeest. Haar performances en foto’s kun je situeren in het postkolonialisme en het ecofeminisme. 50 jaar voor #metoo ging ze al hevig tekeer tegen het gemak waarmee onze samenleving seksueel geweld tegen vrouwen onder de mat veegt. Het zijn allemaal zaken waarvoor een pientere curator het woordje ‘urgent’ bovenhaalt.

Eerherstel voor Ana Mendieta dus? Zo gemakkelijk gaat het niet. Wanneer Molesworth haar adresboekje afgaat om haar levensweg te reconstrueren, botst ze op een muur van onbegrip. Ze is verbaasd dat haar oude kennissen de confrontatie met de dubieuze erfenis van Andre uit de weg gaan. Ze geeft zelf toe dat ze houdt van zijn werk. Kicken deze kunstliefhebbers alleen maar op ‘onbevreesde confrontaties’ wanneer die netjes aan de muur van een galerie hangen?

Ik hoop dat de podcast in de latere afleveringen dieper ingaat op die hypocriete spreidstand. De eerste twee afleveringen hinten er meermaals op, maar dienen vooral om het leven en werk van Mendieta en Andre te schetsen. Molesworth is daarbij een zeer verdienstelijke gids, maar van een podcast over de kunstwereld had ik wel een artistiekere montage verwacht. Het sounddesign lijkt wel geplukt uit een anonieme muziekbibliotheek.

Beluister ‘Death of an artist’ >

2. ‘Lopendebandwerk’ geeft een gezicht aan de moderne fabrieksarbeider

Wat is dat dan, een artistieke montage? Het Nederlandse Lopendebandwerk heeft het antwoord. Documentairemaker Emmie Kollau interviewde hedendaagse lopendebandwerkers over hun dagbesteding en hun leven, van de fietskoerier tot de kuisploeg. Bekende Nederlandse muzikanten gingen ermee aan de slag en verwerkten ze tot beklijvende podcastafleveringen.

Spinvis waagde zich aan het verhaal van Patrick. Hij werkt in een afvalsorteerbedrijf en is trots op het poetswerk dat hij daar verricht. Het is de onzichtbare arbeid achter onze consumptiedrang. Om dat te onderstrepen hoor je geregeld Albert Heijn-reclames en vrachtwagens op de achtergrond. Klangstof zocht dan weer inspiratie bij videogames, nadat maaltijdbezorger Martijn zijn werk met Zelda had vergeleken. Dat klinkt op papier misschien behoorlijk experimenteel, maar het zijn stuk voor stuk knappe portretten die een gezicht geven aan de industriële arbeid.

Beluister ‘Lopendebandwerk’ >

3. ‘First person’: de menselijke realiteit valt niet te vatten in een scherpe opinie

Na 17 jaar verruilde topjournalist Lulu Garcia-Navarro de Amerikaanse openbare omroep NPR voor The New York Times. Haar eerste wapenfeit voor ‘the gray old lady’ van de krantenjournalistiek is First person, een podcast van de opinie-afdeling. Argumenten en polemieken zijn echter niet aan Garcia-Navarro besteed. Zij wil de menselijke verhalen horen die achter een mening schuilgaan.

We leren onder anderen Oleksandr Zhuhan kennen, een Oekraïense soldaat die tegelijk pacifist, gay en vegan is. Hij vertelt waarom hij zich toch aangesloten heeft bij het leger en over zijn langzame coming-out tegenover zijn strijdmakkers. In een andere aflevering vertelt pastoor Dan White Jr. hoe het verdeelde Amerika hem een burn-out opleverde. Pastoors die de kerk in het midden willen houden, staan door de toegenomen politieke polarisatie voor een onmogelijke opdracht.

First person is op die manier vooral de getuigenis van één persoon die iets heeft meegemaakt op een breuklijn in de samenleving. Hun verhalen hebben gemeen dat de menselijke realiteit duizend keer gelaagder is dan een scherpe opinie. Een mens kan zich afvragen of deze podcast dan wel thuishoort onder het vakje ‘opinie’. Zou het kunnen dat The Times journalistiek op basis van één getuigenis te wankel vond om onder de redactionele vlag te laten varen?

Beluister ‘First person’ >

Trouwe lezers van de nieuwsbrief weten dat ik vooral Nederlands- en Engelstalige podcast volg. Hebt u iets gehoord in het Frans of Duits dat een breder publiek verdient? Schrijf me op podcasttips@standaard.be. Veel luisterplezier!

Als je deze tips op je smartphone leest, openen de afleveringen rechtstreeks in de podcast-app van De Standaard. Zo kun je ze meteen beluisteren. Alle tips die in deze nieuwsbrief staan, vind je in de app ook onder de knop ‘Ontdekken’. Heb je de app nog niet? Download hem hier.