Tweede keer, goede keer voor gedoodverfde opvolgster van Valerie Van Peel?

Zaterdag komt de partijraad van de N-VA samen om een opvolger te kiezen voor ondervoorzitter en Kamerlid Valerie Van Peel, die in juni aankondigde afscheid te nemen van de actieve politiek in 2024 – maar nu al als ondervoorzitter. De gedoodverfde opvolger van Van Peel is Vlaams Parlementslid Maaike De Vreese.

De twee ondervoorzitters van de Vlaams-nationalisten vormen samen met voorzitter Bart De Wever en directeur Piet De Zaeger de cockpit van de partij, die wekelijks de belangrijkste politieke lijnen uitzet. Gezien de overvolle agenda van De Wever weegt het ondervoorzitterschap bij de N-VA zwaarder dan bij de meeste andere partijen, zowel naar buiten toe als intern.

Voorgangers als Sander Loones of Lorin Parys groeiden in die rol uit tot eerste luitenant van De Wever. Na een fel gecontesteerde verkiezing, waarin onder meer Theo Francken de duimen moest leggen, werden Van Peel en Parys in 2021 tot ondervoorzitter gekroond. Parys vertrok in maart al uit de politiek om het Belgische profvoetbal te gaan leiden en werd opgevolgd door oud-minister en huidig Hasselts burgemeester Steven Vandeput.

Vandeput, een verrassende kandidaat, haalde het toen na drie stemrondes erg nipt van De Vreese. De N-VA keek voor de functie nochtans expliciet naar Oost- en vooral West-Vlaanderen, de provincies waar de partij het minst sterk staat. Met enige vertraging zal die ambitie worden ingelost, want de Brugse De Vreese heeft slechts één tegenkandidaat: de onbekende Lieve Truyman, schepen in Temse. Wegens een statutair opgelegd minimum in het partijbestuur konden alleen vrouwen kandideren.

Mensenhandel en huisjesmelkerij

De Vreese behoort tot de inner circle van Francken. Na haar studies criminologie in Gent ging ze na enkele jaren als uitzendconsulente in 2008 werken voor de Dienst Vreemdelingenzaken. Daar volgde ze onder meer de strijd tegen mensenhandel, illegale tewerkstelling en huisjesmelkerij op.

Ze hield er goede contacten in de Belgische veiligheidsketen aan over. Bij het aantreden van Francken in de regering-Michel als staatssecretaris voor Asiel en Migratie in 2014 maakte ze de overstap naar zijn kabinet, tot de N-VA de regering eind 2018 verliet vanwege het VN-migratiepact.

In 2019 werd De Vreese, een fervente sporter en danser, vanop de tweede plaats op de lijst verkozen als Vlaams Parlementslid. Daar houdt ze zich bezig met onder meer arbeidsmigratie, justitie en integratie, maar de Kamer zou inhoudelijk dichter bij haar interesses aanleunen. Ze zetelt ook als deelstaatsenator.

Steun van Theo Francken

De Vreese kan rekenen op de steun van Francken, van N-VA-parlementsleden die dicht bij hem staan, van de Vlaams-Brabantse achterban van Francken en van Vlaams minister Ben Weyts, net als op stemmen uit haar eigen West-Vlaanderen.

De waarschijnlijke verkiezing van De Vreese moet de N-VA ook sterker maken in Brugge, de op twee na grootste Vlaamse stad, waar de partij al jaren worstelt met interne strubbelingen en tegenvallende resultaten. Er vonden al gesprekken plaats om de cohabitation en latere wissel van de macht met lokale voorman Pol Van Den Driessche vlot te laten verlopen.

Ook in verschillende andere Vlaamse centrumsteden staat de partij overigens voor een grote uitdaging richting de gemeenteraadsverkiezingen van 2024, met onder meer het vertrek van Parys in Leuven. Alleen in Antwerpen (De Wever), Aalst (Christoph D’Haese) en Hasselt (Vandeput) zit de partij gebeiteld. In Sint-Niklaas komt Vooruit-voorzitter Conner Rousseau roet in het eten gooien.

Recalcitrant orgaan

Hoewel De Vreese torenhoog favoriet is, kan het zaterdag zeker nog mislopen. De meer dan 200-koppige partijraad van de N-VA, na het partij­congres het hoogste orgaan van de partij dat bestaat uit mandatarissen maar vooral ­lokale vrijwilligers, toonde zich in het verleden notoir recalcitrant, met name tegenover voorafgaande afspraken binnen de partijtop. ‘Wie binnengaat als papabile, komt er vaak uit als kardinaal’, zegt een N-VA’er daarover, een vergelijking met een pausverkiezing.

Vandaar dat noch De Vreese, noch Francken of andere kopstukken zich over de verkiezing willen uitlaten. Een mogelijke handicap voor De Vreese is dat ze zaterdagnamiddag niet fysiek aanwezig zal zijn. Ze trekt voor een prestigieus talentenprogramma momenteel drie weken lang door de Verenigde Staten.

Ze twijfelde er nog over om dat te annuleren, maar verdedigt haar kandidatuur uiteindelijk met een filmpje. Maar mogelijk wekt de kandidatuur van Truyman, al tien jaar schepen en sinds 2014 lid van de partijraad, meer sympathie dan gedacht. De nieuwe ondervoorzitter van de N-VA heeft net als De Wever en de rest van het dagelijks bestuur een mandaat tot begin 2025.