Topoverleg moet graanexport en kerncentrale veiligstellen: ‘We willen geen nieuw Tsjernobyl’

Turks president Recep Tayyip Erdogan, Oekraïens president Volodimir Zelenski en VN-secretaris-generaal Antonio Guterres schudden elkaar de hand in Lviv, een stad in het westen van Oekraïne. Voor Zelenski en Erdogan was het de eerste persoonlijke ontmoeting sinds de Russische inval. De Turk toonde zich in de aanloop en tijdens het conflict als bemiddelaar. Hij slaagt erin om zowel met het Westen als met de Russen te spreken. Guterres bezocht eind april al het strijdtoneel in Oekraïne. Hij moest er toen schuilen voor bombardementen.

Het drietal had twee grote onderwerpen op de vergaderagenda staan. Het eerste was graanexport vanuit Oekraïense havens. Die export is van enorm belang voor een heleboel Afrikaanse landen. Hoewel daarover eind juli een ‘graandeal’ uit de bus kwam, blijkt de export op het terrein geen sinecure. Daags nadat alle partijen een handtekening onder de graandeal plaatsten, bestookten de Russen de haven van Odessa met raketten.

Volgens Turkije staat de teller van schepen die Oekraïense havens verlieten sinds de oorlog nu op 43. Dat is goed voor zo’n 600.000 ton graan. ‘We zijn overeengekomen om de coördinatie van het akkoord verder te zetten’, meldde Zelenski via Telegram. Guterres wil dan weer geen momentum verliezen. ‘Het is nog maar het begin’, zegt hij over de export. ‘Ik roep alle partijen op om verder succes te verzekeren.’ Het Turkse staatshoofd zit op dezelfde lijn.

   • Wie vertrouwt de Russen nog?

Rekenen op de VN

Het tweede agendapunt gaat over de bezette kerncentrale van Zaporizja. Daar houden Russische troepen kernreactoren en personeel in de tang. Verschillende aanvallen op die grootste kerncentrale van Europa noopten tot overleg. Oekraïne beschuldigt Rusland van die aanvallen. De Russen keren dat verwijt om.

‘Voor de veiligheid van de kerncentrale rekenen we op de Verenigde Naties’, schreef president Zelenski op Telegram. Voor Zelenski betekent dat dat de VN de site moet demilitariseren en Russische troepen moet verwijderen. Hij heeft het over ‘nucleaire chantage’ door Moskou en zegt dat er ‘parameters’ zijn afgesproken voor een interventie door het atoomagentschap van de VN.

   • ‘Een kerncentrale is niet gebouwd met het oog op een bominslag’

Toch heeft hij Guterres niet helemaal mee aan boord. Hij pleit voor demilitarisatie, maar rekent daarvoor op het gezond verstand van de strijdende partijen. ‘Er is een akkoord nodig om van de kerncentrale opnieuw een site te maken die burgerdoelen dient.’

Erdogan toont zich erg ongerust. Hij waarschuwt voor een ‘nieuw Tsjernobyl’ als het niet gauw tot een staakt-het-vuren komt op de nucleaire site. ‘We hebben onze bezorgdheden herhaald.’

Rusland herhaalde vlak voor de ontmoeting opnieuw dat het overweegt om de centrale te sluiten uit veiligheidsoverwegingen.

‘We spraken ook over de illegale en opgelegde deportatie van Oekraïners, over vrijlatingen van militair personeel en medici in gevangenschap’, voegde Zelenski toe. Erdogan beloofde dan weer om verder diplomatieke inspanningen te doen om de oorlog te stoppen. Hij heeft Zelenski gezegd dat Turkije alle nodige hulp biedt voor de heropbouw.