‘Russia Today bannen botst niet met persvrijheid’

In maart van dit jaar haalde de Europese Commissie, met goedkeuring van alle lidstaten, de door het Kremlin gesponsorde media RT (voorheen Russia Today) en Sputnik uit de Europese ether. ‘Buitengewone tijden vereisen buitengewone maatregelen’, zo vond de Commissie. ‘De zender (RT, red.) is een propaganda-instrument om de agressie in Oekraïne te ondersteunen.’ RT verspreidt stelselmatig leugens over de oorlog in Oekraïne, en praat die ook goed tegenover een Europees publiek. De ban geldt zowel voor televisie als internet.

‘Desinformatie kun je beter weerleggen dan verbieden’ Europese Federatie van Journalisten

Technisch gezien verhindert de commissie Russische journalisten niet om te werken op Europees grondgebied. Alleen mogen RT-journalisten hun werk niet meer verspreiden. De Europese Federatie van Journalisten uitte felle kritiek op die beslissing. Ze vond de maatregel een vorm van censuur, en vreesde dat de commissie zich op een hellend vlak begaf. ‘Desinformatie kun je beter weerleggen dan verbieden’, vond de federatie.

‘Gepast en noodzakelijk’

Het Gerecht van de Europese Unie, dat deel uitmaakt van het Europees Hof van Justitie in Luxemburg, oordeelt daar nu anders over. Het verwerpt een klacht van RT en zegt dat een tijdelijk verbod op uitzendingen, zolang de oorlog duurt en binnen het kader van de sancties tegen Rusland, gerechtvaardigd is.

Het hof volgt dus de commissie, die zegt dat de vrijheid van meningsuiting niet misbruikt mag worden voor propagandadoeleinden. ‘De maatregel is gepast en noodzakelijk met het oog op de nagestreefde doelstellingen’, zo leest het vonnis.

RT wil in beroep gaan tegen het vonnis. Het Kremlin reageert hard. Volgens woordvoerder Dimitri Peskov zal Rusland het voor westerse media moeilijker maken om te werken in Rusland. Moskou dreigt werkvergunningen af te nemen. Welke Europese media geviseerd worden, is niet duidelijk. Met de persvrijheid was het al jaren slecht gesteld in Rusland.

Fascisten

Ook Canada heeft RT uit de ether geweerd. In de VS, die veel meer instrumenten hebben om buitenlandse groepen met politieke doeleinden te controleren, staat RT al sinds 2017 geregistreerd als een ‘buitenlandse agent’. Het kanaal is er niet verboden, maar in het enorme kabelaanbod van de VS zijn er amper aanbieders die RT brengen.

De zender kan in de VS wel nog kijkers bereiken via sociale media. Maar ook het videoplatform You­tube, de op één na meest bekeken website ter wereld en eigendom van Google, heeft RT recent gebannen wegens ‘gewelddadige inhoud’. Al voor de oorlog begon, schetste de zender een partijdig beeld van Oekraïne, als zou het geregeerd zijn door fascisten die de Russische bevolking bedreigen.

Gemanipuleerd nieuws, zo blijkt uit studies, is niet zomaar met factchecks recht te trekken. Leugenachtig nieuws speelt vaak in op een al bestaand wantrouwen bij mensen. Bewijzen dat één nieuwsbericht niet klopt, haalt dat denkpatroon niet onderuit, maar kan het zelfs versterken.