Draghi neemt ontslag, Italië wellicht naar vervroegde verkiezingen

In de Kamer, waar Mario Draghi donderdagochtend sprak, oogstte hij een minutenlang applaus dat hem zichtbaar emotioneerde. De ontslagnemende Italiaanse premier bedankte de politici voor het gedane werk en voor hun blijk van waardering. Er was nog ruimte voor een grapje: ‘Jullie zien dat zelfs centrale bankiers af en toe hun hart gebruiken.’

Draghi had woensdagavond weliswaar een vertrouwensstemming in de Senaat overleefd, maar drie regeringspartijen stemden niet mee. De eenheid – een voorwaarde voor hem om toch verder te regeren – is daarmee ver zoek. Hij liet de zitting in de Kamer opschorten om naar president Sergio Mattarella te gaan en zijn ontslag aan te bieden.

De president heeft het ontslag nu wel aanvaard. Het parlement wordt normaal ontbonden en allicht eind september of begin oktober komen er in Italië vervroegde verkiezingen. Tot die tijd blijft Draghi premier van een regering in lopende zaken.

Regering van nationale eenheid

Draghi’s vertrek luidt het vroegtijdige einde in van de regering van nationale eenheid, waaraan op een partij na (het radicaal-rechtse Broeders van Italië van Giorgia Meloni) alle andere politieke partijen hebben deelgenomen sinds februari vorig jaar.

Draghi, geen partijpoliticus maar technocraat, aanvaardde toen de opdracht van president Sergio Mattarella om de eenheidsregering te leiden die Italië moest wegloodsen uit de verschroeiende covidpandemie, die Italië op menselijk, sociaal en economisch vlak enorm heeft beschadigd. Het staatshoofd richtte dat verzoek aan Draghi omdat de voormalige voorzitter van de Europese Centrale Bank een lange staat van dienst en sterke reputatie heeft.

De regering-Draghi nam een vliegende start, stelde een overtuigend plan op om de miljarden binnen te halen uit het Europese heropbouwfonds en sloeg aan het hervormen. Maar de voorbije weken stapelden de politieke problemen zich op en daarvan had Draghi stilaan zijn buik vol.

Woensdagochtend hield Draghi in de Senaat een bevlogen toespraak, waarin hij de verwezenlijkingen aanstipte van zijn regering. Tegelijk was hij uitgesproken en fel en spaarde hij zijn kritiek op de onrustzaaiers niet. Al maandenlang stelde Draghi vast dat de verdeeldheid groeide. Hij voegde er onomwonden aan toe dat hij na zijn ontslagaanbod van vorige week toch naar het parlement was gekomen, onder de indruk van de sterke oproep vanuit de Italiaanse samenleving om toch verder te regeren. ‘Wij zijn hier vandaagdoor die vraag van de Italianen – en alleen daardoor’, verklaarde hij.

Centrumrechts als obstakel

Omdat hij nooit is verkozen, wilde Draghi als regeringsleider kunnen rekenen op een zo breed mogelijke steun in het parlement. Daarom vroeg hij de senatoren of zij bereid waren opnieuw die brede meerderheid te vormen die het land in een noodsituatie kan besturen, wars van afzonderlijke partijpolitieke belangen. Draghi’s zeer directe woorden ‘Siete pronti?!’ ofwel ‘Zijn jullie klaar?!’ vatten deze Italiaanse regeringscrisis samen en gaan de geschiedenis in.

Maar al tijdens Draghi’s toespraak was in de aula van Palazzo Madama duidelijk voelbaar dat niet alle senatoren op één lijn zaten. Matteo Salvini, senator en partijleider van de rechtse regeringspartij Lega, applaudisseerde nadrukkelijk niet. Al heel gauw bleek dat Lega allerminst tevreden was met Draghi’s speech. En dat bleek de Vijfsterrenbeweging, de veroorzaker van deze regeringscrisis, evenmin.

Toch was het ditmaal centrumrechts dat daarna een nieuw obstakel opwierp. Salvini’s Lega en Forza Italia, de partij van oud-premier Silvio Berlusconi, kwamen met een eisenpakket, uitgerekend vlak nadat Draghi duidelijk had gemaakt geen nieuwe eisen, veto’s of ultimata te willen aanvaarden. Centrumrechts stelde echter het vertrouwen in de regering-Draghi te willen bevestigen, op voorwaarde dat de regeringsploeg grondig zou worden herschikt en de Vijfsterrenbeweging eruit zou worden gegooid.

Na een urenlang debat kreeg Draghi het laatste woord. De premier gaf de indruk dat zijn geduld op was en zei dat hij niet veel had toe te voegen aan zijn toespraak van eerder die ochtend. Wel wou hij het niet nalaten om te benadrukken dat hij ‘totaal geen absolute macht had gevraagd’ – een sneer naar onder meer oppositiepolitica Giorgia Meloni, die hem dit had verweten. Had hij de parlementaire democratie niet willen respecteren, aldus Draghi, dan was hij die ochtend alleen zijn ontslag komen herhalen. ‘Dus stem nu maar’, zei hij toen, zonder met een woord te reppen over de extra eisen van centrumrechts.

Dat kon niet anders worden gelezen dan ‘stem mijn regering dan maar naar huis’. Maar dat deden de dwarsliggende Vijfsterrenbeweging, Lega en Forza Italia niet. Ze onthielden zich van de stemming, waardoor de regering-Draghi in een flink uitgedunde Senaat toch het vertrouwen won, maar dan zonder de steun van drie regeringspartijen.

ECB moet Italiaanse staatsschuld begrenzen

Vervroegde verkiezingen worden eind september of begin oktober verwacht, ongeveer een halfjaar voor het einde van de regeerperiode. Maar die zes maanden zouden, met Draghi aan het roer, een wezenlijk verschil hebben gemaakt. Er moet nog een begroting worden goedgekeurd en er zijn 55 doelstellingen voor het Europese heropbouwgeld die nog moeten worden gehaald opdat een schijf van 19 miljard euro wordt uitbetaald.

Overigens maakt uitgerekend vandaag, donderdag, de Europese Centrale Bank ook nog meer details bekend over een nieuw instrument dat moet voorkomen dat de renteverhoging (in de strijd tegen de inflatie) de Italiaanse staatsschuld zou doen ontsporen. Draghi’s ervaren leiderschap was cruciaal om de ECB en de markten gerust te stellen. De beurs van Milaan boekte donderdagochtend meteen een verlies van twee procent.