Biden reageert op afschaffing recht op abortus: ‘Cruciaal recht van zo veel Amerikanen afgenomen’

In shock, anders kon Amerikaans president Joe Biden het niet beschrijven. ‘De gezondheid en zelfs het leven van vrouwen in ons land is nu in gevaar’, reageerde Biden. Wat door heel wat Amerikanen gevreesd werd, is vrijdag gebeurd: het Amerikaanse Hooggerechtshof heeft het historische arrest Roe v. Wade uit 1973 ongedaan gemaakt. Dat arrest biedt vrouwen de garantie dat ze een abortus moeten kunnen krijgen tot het ­moment dat een foetus levensvatbaar is, omstreeks 23 weken. Door het schrappen van Roe v. Wade geeft het Hooggerechtshof de Amerikaanse staten vrije baan om hun eigen abortuswetgeving op te stellen. Het is een overwinning voor de conservatieve staten. Zij droomden al jaren luidop van een inperking op het recht op abortus.

De zaak kwam voor het Hooggerechtshof nadat lokale rechtbanken in Mississippi een verbod op abortus na vijftien weken hadden geblokkeerd. De lokale rechters deden daarvoor beroep op Roe v. Wade. Daardoor kwam het historische arrest opnieuw op het bord van de negen Amerikaanse opperrechters. Zes van de negen Amerikaanse opperrechters lazen in de grondwet echter geen recht op abortus en gaven groen licht voor de abortusban na vijftien weken. Maar daarnaast stemden ze ook met vijf tegen vier tegen de expliciete afschaffing van de wet, en maken nu na 49 jaar komaf met Roe v. Wade.

Armen en mensen van kleur disproportioneel benadeeld

Vooral dat laatste hekelde Biden in zijn toespraak: ‘Het recht op abortus werd niet gelimiteerd, het werd simpelweg afgenomen.’ Hij benadrukt dat zoiets ‘nog nooit gedaan is met zo een cruciaal recht voor zo velen Amerikanen.’ Het ministerie van Justitie liet ondertussen weten dat het, waar mogelijk, de reproductieve rechten van vrouwen zo veel mogelijk zou proberen te vrijwaren. Dat kan bijvoorbeeld door vrij transport voor vrouwen naar staten waar abortus wel is toegelaten te vrijwaren. Dat liet Amerikaans minister van Justitie Merrick weten: ‘Deze beslissing is een zware klap voor reproductieve vrijheid in de V.S. Het zal een onmiddellijke en onomkeerbare impact hebben op het leven van mensen in heel het land’, aldus Merrick. Hij stipte aan dat vooral mensen van kleur en armen disproportioneel geraakt zullen worden. Voor hen zal het financieel bijvoorbeeld moeilijker zijn naar een andere staat te reizen waar abortus toegelaten is. Biden gaf aan het gezondheidsdepartement te hebben gevraagd al het mogelijke te doen om te zorgen dat abortuspillen zo veel mogelijk beschikbaar waren. Het departement reageerde nog niet.

Voormalig president Obama reageerde ondertussen ook dat de afschaffing van Roe v. Wade essentiële vrijheid van miljoenen Amerikanen ondermijnd. Voormalig president Trump reageerde dat dit rechten terug aan de deelstaten waar ze altijd al thuishoorden. En die impact is er ook meteen: door de afschaffing van Roe v. Wade zijn er acht wetten die abortus in die staat afschaffen die vandaag al van kracht werden, waarschuwde Biden. Biden reageerde dat abortus het onderwerp is van de congresverkiezingen aankomende november.

• Democraten roepen abortus uit tot centraal verkiezingsthema

De rechters van Trump

Het conceptarrest voor de afschaffing van Roe v. Wade lekte begin mei al uit bij Politico. Democratische politici reageerden furieus op de plannen. Zij beschouwen het recht op abortus als een verworvenheid, maar dat recht kwam op losse schroeven na de termijn van de Republikeinse president Donald Trump. Op vier jaar tijd kon hij maar liefst drie nieuwe opperrechters voor het leven benoemen. Met het heengaan van Ruth Bader Ginsburg en het pensioen van Anthony Kennedy verdwenen twee voorstanders van abortus uit het Hooggerechtshof. Ze werden vervangen door de veel conservatievere rechters Brett Kavanaugh en Amy Coney Barrett. Daarnaast verving Trump Antonin Scalia door de al even conservatieve Neil Gorsuch.

Actiegroepen tegen abortus zagen hun kans schoon. Zij hebben lang het moment afgewacht waarop Roe v. Wade opnieuw beoordeeld kon worden door een Hooggerechtshof dat hen gunstig gezind is. De wet uit Mississippi is een voorbeeld van de talloze salvo’s waarmee ze het recht op abortus strategisch proberen terug te dringen. Deze keer is het raak.

Juridische burgeroorlog

In november zal moeten blijken of het om een pyrrusoverwinning gaat voor conservatief Amerika. Het schrappen van het arrest zou de Democraten wind in de zeilen kunnen geven voor de Congresverkiezingen. Een meerderheid van de Amerikanen steunt het recht op abortus. Uit een peiling van het ­onderzoeksbureau Pew (in 2021) blijkt dat 70 procent van de ­Amerikanen – 88 procent van de ­Democratische kiezers, maar ook 50 procent van de Republikeinse stemmers – vindt dat Roe v. Wade moet blijven. Slechts 28 procent vindt dat het arrest geschrapt moet worden.

De schrik zit er bij progressieve Amerikanen in dat het schrappen van Roe v. Wade een opstapje kan zijn naar het schrappen van andere basisrechten – zoals contraceptie en het holebihuwelijk. De motivering van opperrechter Clarence Thomas om Roe v. Wade te schrappen hint daar inderdaad op. Daarin stelt hij dat het Hooggerechtshof ook precedenten als Griswold (1965), Lawrence (2003) en Obergefell (2015) moet heroverwegen. Die arresten beslissen respectievelijk dat de grondwet het recht op anticonceptie, homoseksuele handelingen en het homohuwelijk beschermt. Hij wordt daar wel niet in gevolgd door zijn collega’s in het Hooggerechtshof.