‘We kiezen te vaak de verkeerde leiders’

Burn-out treft al lang niet meer vooral de mensen in het onderwijs en de zorg. Ook in privébedrijven raken werknemers uit­geblust. Al stel ik me de vraag of het risico niet kleiner zou zijn voor managers. Zij hebben toch meer zelf de touwtjes in ­handen? ‘Vergeet het’, zegt een sales­manager bij een medisch bedrijf. ‘Al wie langdurig niet gewaardeerd of empathisch aangemoedigd wordt, kan opbranden.’ De vijftiger – lamswollen trui over een klassiek geruit hemd – wil niet met zijn naam in de krant, want hij wil nog terug naar zijn werkgever. Eén moment staat hem nog pijnlijk voor de geest, vertelt hij wanneer ik hem ontmoet in het Laarbeekbos in Jette. ‘Toen de dokter vertelde dat de onderdruk van mijn bloeddruk gevaarlijk hoog was, besefte ik dat er geweld op mijn lichaam was gepleegd. Ik had ook last van oor­suizen, hoofdpijn, krampen, slapeloosheid en nachtmerries.’

Angsthormoon

‘Ik kan wel tegen een stootje. Ik kom uit een groot gezin, waarin ik mijn mannetje moest staan. Ondanks enkele breuken ­geloof ik nog steeds in de liefde en heb ik een gelukkig privéleven. Ik schat mijn ­incasseringsvermogen dus hoog in. Maar als je na een lange, succesvolle carrière ­uitvalt door het micromanagement van je baas, voel je je toch mislukt.’

Waarom dat gedrag zo ingreep op zijn ­lichaam en geest, begreep hij pas toen een arts beschreef dat zijn lichaam zich in een permanente stresstoestand bevond. ‘Bij stress maakt je lichaam het angsthormoon cortisol aan. Daarna maak je normaal het DHEA-hormoon aan, waardoor je lichaam weer kan recupereren. Bij chronische stress raakt dat systeem echter uitgeput, waardoor je allerlei symptomen kunt ontwikkelen.’

Onmogelijke opdrachten

Alles was aanwezig om chronische stress te ontwikkelen, vertelt hij. ‘Als je werksituatie onvoorspelbaar en onveilig wordt, zal je reptielenbrein reageren alsof het in gevaar is – check. Als dan ook nog eens je autonomie – check – je competentie – check – en je relaties onder druk komen – nogmaals check – dan gaat je lichaam permanent in alarm zonder dat je dat kunt controleren of tegenhouden. Daardoor raak je blijkbaar uitgeput.’

‘Mijn baas gaf me voortdurend de vage boodschap dat “we niet goed bezig waren”. Concreet maakte hij dat niet. Ik stuur een verkoopteam aan, dan tellen je cijfers en die waren goed.’ Soms kreeg hij onmogelijke opdrachten. ‘Eerst moest ik alle klanten mailen dat er geen producten te krijgen waren omdat andere sectoren tijdens de pandemie voorrang kregen. Vlak erna moesten we plots de overschot meteen ­verkocht krijgen. Tja, dan kún je nooit goed doen.’

Na corona organiseerde hij zoals ­gewoonlijk een meeting voor zijn team. Na het uitsturen van de uitnodiging werd hij teruggefloten omdat er ‘geen aanvraag was ingediend en in geen budget voorzien’. ­‘Regels die vroeger nooit van tel waren. Ik ben verdorie in de vijftig, maar ik voelde me behandeld als een kleuter.’

   • Test | Loopt u risico op een burn-out?

Hun stijl botste almaar vaker, schetst hij. ‘Mijn baas wil zijn medewerkers controleren, wil weten hoeveel gesprekken ze gevoerd hebben, wanneer en met wie. Ik ben tevreden als ik weet hoe hun relatie met de klanten en de verkoop evolueert. Zelfs ik moest van hem mijn agenda ­gedetailleerder invullen.’

‘Hij vertrekt vanuit wantrouwen, ik ­probeer te begeesteren. Ik wil dat mijn ­medewerkers zo overtuigd zijn van onze producten, dat ze die graag willen ver­kopen. Ik zet in op innerlijke motivatie, hij speelt in op angst dat je het minimale aantal verkoopgesprekken per week niet hebt gehaald.’

Hoewel hij loyaal was aan het bedrijf, kreeg hij het almaar moeilijker. Toen een high potential in een ander team dreigde te vertrekken omdat hij naar zijn gevoel zinloze opdrachten kreeg, kaartte hij aan dat de man verkeerd gemanaged werd. Hij werd het zwijgen opgelegd. ‘Hij is vertrokken. Maar als een groot talent vertrekt, moet je je toch afvragen waarom en maken dat er niet nog meer volgen?’

‘Pest hem buiten’

Om mentaal niet te bezwijken, sportte hij veel en probeerde hij genoeg te slapen, maar na een zoveelste conflict knapte hij. ‘Na een tijd raak je zo vertwijfeld dat het niet meer gaat. Die eerste maanden thuis beleefde ik in een waas. Je hoofd wil niet meer mee, al je creativiteit lijkt weg.’

Nochtans knakt hij niet bij de minste ­tegenwind, benadrukt hij. ‘In mijn vorige job als manager wilde ik een slecht presterende medewerker ontslaan. Dat wilde de ceo niet. Ontslag vond hij te duur. “Pest hem buiten”’, zei hij. Ik heb geweigerd en gezegd dat hij dat dan maar zelf moest doen. Ik heb die medewerker een redelijk ontslagvoorstel gedaan.’

‘Ik ben verdorie in de vijftig, maar ik voelde me behandeld als een kleuter’ Anonieme salesmanager 

Ook nu hoopt hij op verbetering. Op aanraden van de vertrouwenspersoon nam hij contact met de externe dienst voor preventie en bescherming op het werk.

Wat moet er volgens hem gebeuren om burn-out de wereld uit te krijgen? ‘We hebben gevalideerde testen nodig, die vooraf kunnen nagaan hoe iemand met macht zal omgaan. Wordt hij of zij een empathische leider of niet?’

We kiezen nog te vaak de verkeerde ­leiders, vindt hij, iets waaraan hij zichzelf ook al schuldig maakte. ‘Ik heb zelf ooit ­iemand gepromoveerd die haar macht ­nadien misbruikte. Toen me dat pas veel later ter ore kwam, heb ik me geëxcuseerd bij haar medewerkers. Maar het kwaad was helaas al geschied.’