Torfs gunde ‘topdokter’ zachte exit

In februari 2015 scheidden de wegen van het Leuvens universitair ziekenhuis en Stefaan Van Gool. Zijn klinische studies, die in 2014 werden stopgezet, rammelden op ethisch, juridisch en wetenschappelijk vlak. Met de universiteit was er een andere afspraak: Van Gool bleef tot september 2016 professor aan de KU Leuven. ‘Om lopende proeven af te werken’, klonk het. Verder kwam er geen uitleg over het vertrek van Van Gool. Dat alles valt moeilijk te rijmen met verklaringen van rector Rik Torfs rond wetenschappelijke integriteit.

Vóór zijn aantreden als rector vergeleek de kerkjurist Rik Torfs in deze krant de omgang van universiteiten met wetenschapsfraude zelfs met het seksueel misbruik in de kerk. ‘Doen alsof je neus bloedt, is schuldig verzuim.’

Over wetenschapsfraude zei de rector in De Morgen: ‘De universiteiten, maar ook de media, moeten er openlijk over berichten. Een doofpotoperatie is onmogelijk en als we dat volhouden, zal de politiek ingrijpen.’

Torfs deed zijn uitspraken naar aanleiding van gesjoemel met data van proefdieren bij de statistische verwerking aan de VUB. Maar toen even later bleek dat aan zijn eigen KU Leuven een professor zijn boekje te buiten was gegaan bij studies met kankerpatiënten, moest die niet onmiddellijk vertrekken. Hij kreeg de kans om elders te solliciteren met de titel ‘professor aan de KU Leuven’.
Door de geheimhoudingsclausule in het contract dat het vertrek regelde, kwam bovendien tot nu niets naar buiten over wat er was misgelopen. Geen reputatieschade voor Van Gool en niet voor het ziekenhuis en de universiteit in Leuven.

Juridische veldslag 

De case had voor Rik Torfs nochtans een goede aanleiding kunnen zijn om het over wetenschappelijke integriteit aan onze universiteiten en academische ziekenhuizen te hebben en het taboe er rond te doorbreken. Torfs verdedigt zijn aanpak. ‘Ik blijf ook achter mijn woorden staan dat er openheid moet zijn over wetenschappelijke integriteit. Maar in deze concrete zaak denk ik niet dat er iemand mee gediend was en is dat we het op straat gooien.’

‘Kankerpatiënten bevinden zich in een zeer kwetsbare situatie en ze moeten alle bescherming genieten. Het UZ Leuven en de universiteit hebben het dossier dan ook zeer kordaat aangepakt en alles onmiddellijk uitgezocht. We hebben  maatregelen genomen, die ertoe leidden dat Van Gool niet meer aan het ziekenhuis en de universiteit zou werken. Daarvoor hebben we een overeenkomst afgesloten met een vertrouwelijkheidsclausule. Het alternatief was een jarenlange juridische veldslag geweest met Stefaan Van Gool.’

En, benadrukt Torfs, de patiënten uit de klinische studies en overheidsinstanties werden naar behoren verwittigd over de problemen. ‘Dit is dus géén doofpotoperatie.’

Dat er geen communicatie was naar de wetenschappelijke gemeenschap en het brede publiek, heeft volgens bronnen dicht bij het dossier te maken met onderzoeksfondsen van Van Gool. De professor zat in 2014 op een grote financiële put van meerdere honderdduizenden euro. Hij had meer geld uitgegeven voor de tumorvaccinaties dan hij ter beschikking had voor zijn onderzoek.

Financiële put

Tijdens de interne audit in de herfst van 2013 zei Van Gool er op te hopen dat het tekort in 2014 zou aangezuiverd worden door het Olivia Hendrickx Research Fund. In 2013 doneerde dat onderzoeksfonds 400.000 euro voor het onderzoek van Van Gool. Het Olivia Hendrickx Reserach Fund werd opgericht door de ouders van  een tweejarig patiëntje van Van Gool dat in 2000 overleed aan een hersenstamtumor.

De steun van het fonds, zo stond het op lang op de website, was in eerste instantie bedoeld voor het onderzoek van professor Van Gool. Met hun geld werden onder andere doctoraatsstudenten betaald, een projectcoördinator en apparatuur voor het laboratorium. 
Na het vertrek van Van Gool uit het UZ Leuven beklemtoonde het fonds dat er niets zou veranderen aan de ‘hechte, inspirerende relatie’ tussen Van Gool en het fonds. Tot vandaag financiert het Olivia Hendrickx Research Fund ook nog altijd het Leuvens onderzoek naar immuuntherapie tegen tumoren.

Of het fonds ook effectief de put heeft gevuld die Van Gool achterliet, blijft onduidelijk. Vorige zomer contacteerde De Standaard het Olivia Hendrickx Research Fund. Voorzitter Ilse De Reze hield het toen bij een korte mededeling dat ze het niet over Van Gool wilde hebben. Maar, voegde ze eraan toe, er was niets gebeurd ‘waarover u zich zorgen moet maken’. Gisteren was De Reze niet bereikbaar voor commentaar. 

Het fonds dat onderzoek tot vandaag aan de KU Leuven ondersteunt, wilde dus niet openlijk afstand nemen van wat verkeerd liep. Vreesde Rik Torfs voor de gevolgen als hij dat wél zou doen? Dat het Olivia Hendrickx Research Fund de donatie van onderzoeksgeld aan de KU Leuven zou stoppen en lopende projecten van verscheidene onderzoekers op de helling zouden komen te staan?
Rik Torfs gaat daar niet op in, maar zegt dat zegt dat de universiteit voor geen druk vatbaar is.