Iemand die problemen oplost. Discreet, snel en efficiënt. En natuurlijk tegen de juiste prijs. Dat is hoe in het voetbalwereldje intern wordt gekeken naar een kleine groep almaar machtigere voetbalmakelaars.

Dat men het daarbij soms niet te nauw neemt met ethiek, is niet verwonderlijk. Bij gebrek aan strikte wetten en betrouwbare controlemechanismen, is voetbal bij uitstek een schimmige business. Zeker als het gaat om het almaar groeiende circuit van tussenpersonen. Omdat er geen licentie voor nodig is, kan iedereen kan zich zomaar voetbalmakelaar noemen. Waardoor de deur openstaat voor duistere invloeden.

Tot 1 april 2015 bood de Fifa-licentie nog een zekere kwaliteitsgarantie, ook al gebeurde toen al 70 procent van de transfers zonder erkende Fifa-makelaar. Maar dat systeem werd inmiddels afgeschaft. Sindsdien volstaat het in België om 500 euro te betalen en een lijst met vragen in te vullen om zich als tussenpersoon te laten registreren.

200 makelaars

Geen wonder dat ons land inmiddels al meer dan 200 makelaars telt. Met als primus inter pares – in België toch – ‘mister Fix-it’ Mogi Bayat, die onder meer heel vaak zaken deed met Charleroi, Gent en Anderlecht. En in zijn schaduw de meer discrete Dejan Veljkovic, zeer invloedrijk bij onder meer Waasland-Beveren, KV Mechelen, Lokeren en – in mindere mate – bij Club Brugge.

Samen streken beide makelaars vorig seizoen (2017-2018) ongetwijfeld een niet onbelangrijk deel op van de bijna 42 miljoen euro die alle spelersmakelaars onder elkaar mochten verdelen. Een enorm bedrag, goed voor liefst 60 procent van alle transferwinsten van de Belgische voetbalclubs, bleek dit voorjaar uit cijfers die de Koninklijke Belgische Voetbalbond (KBVB) sinds kort verplicht door de Fifa moet bekendmaken.

En dat veroorzaakt achter de schermen al jaren veel onvrede. Bij sommige clubs trekt een aantal machtige spelersmakelaars immers niet alleen steeds meer de transferpolitiek naar zich toe. Zo passeren ze bijvoorbeeld ook langs de kassa bij contractverlengingen, verhuurdeals en – bij grotere namen – soms zelfs bij de verdeling van de portretrechten.

Het zijn in sommige gevallen echte huismakelaars geworden die voor de juiste prijs alles kunnen regelen, slim inspelend op de geldnood en de eerzucht van voetbalbestuurders en supporters. Die zijn zelfs met een lege kas altijd op zoek naar betere spelers. Bij de grote clubs omdat ze in Europa ooit eens een grote prijs willen winnen. Bij de kleinere clubs uit vrees voor de desastreuze financiële gevolgen van een eventuele degradatie.

Wantoestanden

In hoeverre Bayat en Veljkovic daarbij bepaalde ethische en juridische grenzen hebben overschreden – bijvoorbeeld door matchfixing of fiscale fraude – zal het gerechtelijk onderzoek moeten uitwijzen. Maar dat wantoestanden met makelaars ook in het Belgische voetbal zeker niet uitgesloten zijn, bleek nog niet zo lang geleden uit een Britse undercoverreportage.

‘De voetbalwereld is een jungle gedomineerd door makelaars die soms zelfs beweren wedstrijden te kunnen beïnvloeden. Het eigenbelang en de centen primeren. Hier kan ik niet zijn wie ik echt ben en ik heb dan ook beslist ontslag te nemen als voorzitter van OHL.’

Aan het woord is Jimmy Houtput, die twee jaar geleden met bovenstaande woorden ontslag nam als voorzitter van OHL. Hij moest toen opstappen in de marge van een grootschalig corruptieschandaal dat het Engelse voetbal dat jaar in de ban hield. Met een royale vergoeding als lokaas legde toenmalig (en kort daarop ontslagen) Engels bondscoach Sam Allardyce voor de camera’s van de undercover-journalisten van The Daily Telegraph uit hoe het verbod op ‘Third Party Ownership’ (TPO) met de hulp van juridische schermconstructies te omzeilen valt. Hij noemde toen, jawel, België als een van de beste landen voor zulke constructies.

Speelbal van financiers

TPO is een systeem dat oorspronkelijk komt overgewaaid uit Zuid-Amerika, waar zakenlui, bedrijven en soms zelfs criminele organisatie op grote schaal ‘economische rechten’ konden kopen van profvoetballers, vergelijkbaar met aandelen. In de hoop dat de waarde van de voetballer stijgt en ze financieel kunnen profiteren als diezelfde voetballer wordt doorverkocht of verhuurd.

Een omstreden systeem dat de voorbije jaren de macht van de makelaars alleen maar groter maakte. Bij TPO-constructies heeft de voetbalclub immers niet meer de vrije hand in de verkoop van een speler. Een derde partij – vaak een investeringsfonds dat wordt vertegenwoordigd door de makelaar – beslist altijd mee. En dat met maar één agenda: zo veel mogelijk rendement uit hun investering halen.

Waardoor club én speler vaak een speelbal worden van de externe financiers. Die ‘mede-eigenaars’ hebben er immers alle belang bij dat hun voetballer op geregelde tijdstippen verhuist – lees verkocht wordt – ook als die speler daar zelf helemaal geen zin in heeft. En minstens even belangrijk: alle spelers waarin geld werd geïnvesteerd, moeten zo veel mogelijk spelen bij hun club. Want een speler die niet in de etalage staat, dreigt zijn verkoopwaarde te verliezen.

Hoe meer spelers één en dezelfde makelaar en/of investeringsfonds in dezelfde club stallen, hoe groter hun macht. Wat zelfs kan leiden tot een ongezonde invloed op de ploegopstelling. Een bekend internationaal voorbeeld van zo’n ongezond machtige huismakelaar is Vlado Lemic, die bij PSV tussen 2000 en 2008 bijna dagelijks aanwezig was op de trainingen en de club bijna volledig in zijn macht had. Als hij zijn zin niet kreeg, bijvoorbeeld wanneer hij de club een nieuwe transfer voorstelde, dreigde hij er soms mee zijn spelers (tot een derde van de totale selectie) weg te halen of tijdelijk niet te laten spelen.

Verbod omzeilen

TPO was nog niet zo lang geleden wijdverspreid in het voetbal, maar werd na herhaaldelijke beschuldigingen van mensenhandel – onder meer door toenmalig Fifa-ondervoorzitter Michel Platini – onhoudbaar. Ook om fiscale redenen. Volgens de Fransman behoorden via allerlei ondoorzichtige TPO-systemen ‘steeds meer spelers toe aan organisaties in fiscale paradijzen, die geleid worden door onbekende managers of investeringsfondsen’.

Sinds mei 2015 is TPO door de Fifa verboden en worden makelaars als het gaat om eigendom van spelers als een ongeoorloofde derde partij beschouwd. Maar om te vermijden dat ze geld mislopen, proberen sommige spelersmakelaars dat verbod op allerlei manieren sluw te omzeilen. Waardoor ze de voorbije jaren in de praktijk nauwelijks aan macht hebben moeten inboeten.

Ze proberen bijvoorbeeld financieel noodlijdende clubs ervan te overtuigen fictieve bedrijven op te richten waarin ze spelers onderbrengen. Als ze verkocht worden, belandt het geld via dat bedrijfje toch bij de makelaar. In ruil krijgen de clubs een percentage op de verkoop en mogen ze een tijdje genieten van het soort spelers die ze normaal zelf niet kunnen kopen.

En onder leiding van Doyen Sports, een Portugees investeringsfonds dat nauwe banden heeft met de Portugese supermakelaar Jorge Mendes, wordt ondertussen geprobeerd om via de kleine Belgische derdeklasser Seraing (waarmee Doyen in 2015 een samenwerking sloot, red) het verbod op TPO-constructies juridisch aan te vallen voor de rechtbank van Brussel. In de hoop om met een nieuw soort Bosman-arrest straks de handen weer helemaal vrij te hebben. Een rechtszaak die in de hele voetbalwereld met argusogen wordt gevolgd.