Franse boeren beloven gewapend verzet tegen herintroductie beer

Ze komt uit Slovenië en het is nog maar de vraag hoe leuk ze haar nieuwe thuis zal vinden. Donderdagavond heeft het Franse Ministerie voor Ecologische Transitie per helikopter een ‘perfect gezonde’ berin afgezet in het departement Pyrénées-Atlantiques (aan de westelijke grens tussen Frankrijk en Spanje). Dat was buiten enkele bewoners gerekend. Zij organiseerden een heuse klopjacht op het dier in de vallei van de rivier Aspe.

‘Wees er zeker van dat we hen zullen opwachten’

De betogers zijn kwade schapenboeren. Zij zeggen dat de beer hun kuddes aanvalt. Het ministerie is nochtans vastbesloten om de bruine beer, die in de jaren negentig zowat werd uitgeroeid in de streek, te laten herstellen. Olivier Maurin, leider van de antiberenbrigade, beloofde op de katholieke nieuwssite La Croix alvast een felle ‘afschrikkingscampagne’ waarbij ‘alle mogelijke middelen’ gebruikt zullen worden.

De boeren blokkeerden gisteren de weg met hun tractors en hielden trucks staande die konden dienen voor het transport van de beer. Minister François de Rugy noemde dat ‘onaanvaardbaar gedrag’ van ‘mensen die zich gemachtigd voelen om met hooivorken het verkeer te bedreigen.’

Er komt straks nog een tweede berin in de westelijke Pyreneeën. Nog twee autochtone mannetjes zouden in dat specifieke gebied leven. Tenminste, als de antiberenbrigade er niet in slaagt hen te doden. ‘Wees er maar zeker van dat er volk naar de bergen trekt om de beer op te wachten’, zei één van de protesterende jagers tegen La Croix. In heel de Pyreneeën (van oost naar west) wonen nog exact 39 beren, de meesten in het oosten. Die hebben allemaal een eigen naam gekregen: zo intens is de aandacht voor de bedreigde diersoort.

Van 39 naar 250

De politieke strijd rond de beer laait al jaren fel op. Zowel Frankrijk als Spanje hebben in de loop der jaren nieuwe beren uit Slovenië ingevoerd. Het verzet is alleen maar spectaculairder geworden. De lokale verkozene van de PS, David Habib, zei gisteren nog dat de regering de boeren opofferde. Ngo’s die de beer willen beschermen zeggen dan weer dat betogers een extremistische minderheid zijn.

Uit een peiling bleek dat 84 procent van de Fransen de beren wil redden. In de regio in kwestie (Westelijke Pyreneeën) wil 73 procent de twee nieuwe berinnen verwelkomen. Ex-minister van milieu Hulot, die de beslissing doorvoerde, wil ‘geen getuige zijn van het definitief verdwijnen van deze soort’. Volgens wetenschappers zijn er minstens 250 gezonde, volwassen dieren nodig om uitroeiing te voorkomen.

De jarenlange pogingen om de berenpopulatie te herstellen, liepen vaak op niets uit, al was het maar omdat de beren die nog overblijven vaak te nauw verwant zijn. Loont het dan om ocharme twee beren uit te zetten? Volgens bioloog Herwig Leirs (Universiteit Antwerpen) zeker wel. ‘Als die berinnen in het westen van de Pyreneeën met rust gelaten worden en ze ontmoeten de overgebleven mannetjes, dan kan die populatie zich wel snel en succesvol in stand houden’, zegt hij. ‘In het ideale scenario komen de beren uit het westen en het oosten dan in contact met elkaar. Dat is veel realistischer en gemakkelijker dan de beren eerst te laten uitsterven, en dan later van een blanco blad te proberen.’

De tijd dringt dus. In maart dit jaar veroordeelde een rechter in Toulouse de Franse staat bovendien nog tot een boete van 17.500 euro, omdat ze te weinig had gedaan om de beschermde bruine beer te redden.

Berenschedels in grotten

Een bemiddelingspoging tussen overheid en antiberenbrigade haalde niets uit. De staat voorziet al compensatie voor doodgebeten schapen of vernielde bijenkasten. Maar de lokale boeren beweren dat de compensatie (bijna 700 dode schapen in 2017, waaronder een paar die niet met zekerheid aan beren konden gelinkt worden) niet volstaat. Ze zeggen dat er niets voorzien is voor overlijdens door stress. Stress leidt volgens hen tot spontane abortussen bij hun schapen en geiten. Vandaag de dag bestaat het dieet van de ursus arctos arctos, zoals de Europese bruine beer officieel heet, voor bijna 80 procent uit plantaardig materiaal.

En de beer heeft ook zijn waarde. Leirs: ‘Beren zijn roofdieren van een hogere categorie, die de lagere categorieën in toom kunnen houden. Als ze verdwijnen, gaan die dominanter worden. Dat heeft dan weer een impact op de kleinere prooidieren en de planten.’ Dat bleek uit een studie in het Amerikaanse Yellowstone National Park. ‘Als een kudde prooidieren weet dat het moet opletten voor een zogenaamde ‘top-predator’, kreeg je niet noodzakelijk een kleinere kudde, maar eerder ander graasgedrag’, zegt Leirs. ‘Zo transformeerde gewoon grasland tot nieuwe kleine bosjes, of gemengd grasland met struikgewas. De beer is zo’n voorbeeld van een top-predator. Hij staat hoog in de voedselketen, en zijn impact op de biodiversiteit kan groot zijn.’

De bruine beer leeft al vele duizenden jaren in het gebied. Volgens sommigen tonen resten van berenschedels in prehistorische grotten aan dat er een heuse berencultus bestond in het Paleolithicum. De cultuurhistoricus Michel Pastoureau noemde de beer ook wel eens de ‘onttroonde koning van de middeleeuwen’, omdat hij zo prominent voorkwam in folklore en carnavalsoptochten.