Ze liggen al behoorlijk ver uit elkaar, maar Denemarken en Groenland lijken de laatste tijd nog verder uit elkaar te drijven. Groenland is, net als de Faerøer, van oudsher een onderdeel van Denemarken, onder het gezag van de Deense regering, maar nu is het de ‘arrogantie van Kopenhagen’ grondig beu. Dat zei Vittus Qujaukitsoq, minister van Buitenlandse Zaken in de regering van Groenland, aan het Deense magazine Politiken. Als Denemarken geen toegevingen doet, dan dreigt Groenland met een scheiding. ‘We worden niet serieus genomen.’

Is het Groenland menens?

Daar lijkt het wel op. Het kleine Groenland telt amper 50.000 inwoners, maar ze willen zich geen Denen meer noemen. In 2008 stemden de Groenlanders in een referendum voor meer autonomie. In 2009 werd het Deens als officiële taal geschrapt. In oktober van 2016 werd in de hoofdstad Nuuk voor het eerst een Departement Onafhankelijkheid gecreëerd in de schoot van de nieuwe Groenlandse regering. Dat moet onderzoeken wat nodig is om de afstand met Denemarken te vergroten. De nieuwe Groenlandse coalitie moet, zo zei eerste minister Kim Kielsen, ‘zo breed en representatief mogelijk zijn, zodat het streven naar onafhankelijkheid breed wordt gedragen.’

Volgens journalist Martin Breum zit het er bovenarms op tussen Denemarken en Groenland, en is het conflict aan het escaleren, zo zegt hij aan Politiken: ‘Groenland is bezig zich af te scheiden. Er is op dit moment geen gemeenschappelijke toekomst op langere termijn. Het gaat hier om heel forse en destructieve botsingen.’

Vanwaar de ruzie?

De escalatie van de ruzie draait om de Amerikaanse luchtmachtbasis Thule. Die staat er al sinds 1943, aan de noordwestelijke kust van Groenland. De basis is het gevolg van een deal tussen Denemarken en de Verenigde Staten. De Groenlanders maken zich grote zorgen over de Amerikaanse bases op het eiland. In 1997 raakte bekend dat de Amerikanen in de jaren 60 een militaire basis hadden gebouwd onder het ijs. Bedoeling was om verschillende lanceerplatformen voor kernraketten te plaatsen. Het ijs bleek een te onberekenbare factor en dus werd ‘Camp Century’ verlaten. Onlangs raakte bekend dat mogelijk nucleair afval zou vrijkomen als het ijs smelt. Dat het Amerikaanse leger het onderhoudscontract van Thule, goed voor 360 miljoen dollar, aan een Amerikaans, en niet aan een Groenlands bedrijf had toegekend, zette ook kwaad bloed.

Het parlement van Groenland heeft een verklaring goedgekeurd waarin het eiland eist dat de overeenkomst tussen Denemarken en de Verenigde Staten over Thule wordt heronderhandeld en dat Groenland er ook een zegje in heeft.

Volgens Qujaukitsoq heeft Groenland alleen maar last van de luchtmachtbasis, terwijl Denemarken een vergoeding ontvangt en dankzij de goeie verstandhouding met Amerika ook meer macht binnen de NAVO verkreeg. ‘75 jaar al laten we de Amerikanen onze faciliteiten gebruiken, met alleen maar vervuiling tot gevolg’, aldus Qujaukitsoq. De banden tussen Denemarken en de Verenigde Staten zijn voor Groenland ‘een hutsepot van 75 jaar sudderende frustratie en machteloosheid’.

Groenland is ook boos op Denemarken, omdat het niet autonoom handelsakkoorden mag afsluiten. Het wil zelf het visbeleid kunnen bepalen, maar dat staat Kopenhagen niet toe. Denemarken heeft ook alle rechten op de natuurlijke rijkdommen van Groenland, in ruil voor een jaarlijkse subsidie van 3,2 miljard Kroon (zowat 135 miljoen euro).

Qujaukitsoq zocht NAVO-baas Jens Stoltenberg op om het over de verzuchtingen van Groenland te hebben.

Wil Groenland al niet langer meer autonomie?

Ja, al sinds de Tweede Wereldoorlog. Groenland valt onder Denemarken sinds 1814. In 1940 werden de banden even doorgeknipt omdat Denemarken werd bezet door de nazi’s. Amerika nam Groenland over en verdedigde het tegen een invasie. Voor het eerst was Groenland meer op Amerika gericht en minder op Denemarken en Europa. Amerika bood na de oorlog 100 miljoen dollar aan Denemarken om het over te kopen, wat geweigerd werd. Maar het was toen dat Groenland steeds meer autonomie begon te eisen (en krijgen) van Denemarken.

Hoe reageert Denemarken daarop?

Voor Denemarken is Groenland ontzettend belangrijk. Dat benadrukte minister van Buitenlandse Zaken Anders Samuelson aan Politiken: ‘Ik begrijp het verwijt dat we arrogant zouden zijn niet. We hebben al duidelijk gemaakt dat we willen samenwerken over belangrijke zaken zoals de luchtmachtbasis Thule en Camp Century.’

Groenlandse onafhankelijkheid zou, uiteraard, een stevig verlies van grondgebied betekenen. Maar veel belangrijker: zonder Groenland speelt Denemarken niet meer mee in het poolgebied, zo schreef ook The Danish Foreign Policy Society. ‘Zonder Groenland zou Denemarken het zitje aan de tafel met grootmachten als Canada, Rusland en Amerika verliezen.’ En ook: ‘Dankzij de connectie met Groenland slaat Denemarken erin om boven zijn gewicht te boksen in het poolgebied, en dat verstevigt de positie van het land in het algemeen.’ En dus moet Denemarken er volgens The Danish Foreign Policy Council alles aan doen om de banden met Groenland weer aan te halen.

Overigens: omdat Denemarken de luchtmachtbasis Thule toelaat op Groenland, krijgt het een stevige korting bij de NAVO. Daardoor moet het veel minder dan de vereiste 2 procent van het bnp spenderen aan Defensie. De connectie met Groenland levert dus ook een financieel voordeel op.